همچنین براساس گزارش انجمن صنعت ورزش و توانایی‌های جسمی آمریکا (SFIA) در حال حاضر حدود 6 میلیون غواص اسکوبا (غواص با تجهیزات) فعال در دنیا وجود دارند که از این تعداد بین 2.7 تا 3.5 میلیون نفر فقط در آمریکا مشغول به‌کار هستند. همچنین حدود 20 میلیون غواص سطحی (غواص با ماسک و لوله) در سطح جهان ثبت شده‌اند که از این تعداد 11 میلیون نفر در آمریکا فعال‌اند. علت این تعداد بالای غواص در آمریکا، قرار گرفتن این کشور میان دو اقیانوس آرام و اطلس و وجود سواحل گسترده غربی و شرقی است.
[caption id="attachment_8055" align="aligncenter" width="1280"]
لاک‌پشت دریایی، خلیج فارس | عکس: میثم رضایی[/caption]
[caption id="attachment_8050" align="aligncenter" width="1280"]
شکل ظاهری این لیسه دریایی که روی یک صخره مرجانی در خلیج‌فارس نشسته به‌گونه‌ای است که انگار عینک زده است | عکس: میثم رضایی[/caption]
غواصی اسکوبا
اسکوبا سرواژه عبارت self-contained underwater breathing apparatus به‌معنی «دستگاه خودکفای تنفس زیر آب» است و غواص اسکوبا کسی است که با تجهیزات کامل غواصی شامل: ماسک، کپسول اکسیژن، فین (کفش‌های باله‌دار) و لباس غواصی (برای جلوگیری از سرما) زیر آب می‌رود. به‌دلیل حمل این تجهیزات که استفاده از آنها نیازمند آموزش است، تعداد این غواصان نسبت به غواصان سطحی (snorkeler) کمتر است. زیرا غواصی سطحی (غواصی اسنورکل) به آموزش خاصی نیاز ندارد و غواص با استفاده از ماسک و لوله برای گرفتن اکسیژن، در سطح آب می‌مانند و فقط سر را حداکثر 30 سانتی‌متر پایین می‌برد. اصطلاح غواصی اسکوبا از سال 1966 با تاسیس «انجمن مربیان حرفه‌ای غواصی» (PADI) رواج یافت. جان کرونین و رالف اریکسون باهدف برگزاری دوره‌های آموزشی و تربیت غواص این سازمان را تاسیس کردند. پَدی درحال‌حاضر در کشورهای استرالیا، کانادا، چین، ژاپن و انگلستان دفاتر منطقه‌ای دارد و در تمام کشورها برنامه‌های آموزشی برگزار می‌کند.
[caption id="attachment_8058" align="aligncenter" width="1280"]
آب‌هایی که زیستگاه مرجان‌ها هستند بسیار شفاف و زلال‌اند و به‌دلیل تنوع آبزیانی که با مرجان‌ها همزیستی می‌کنند، این آب‌ها شبیه به آکواریوم بزرگی به‌نظر می‌رسند و از جذابیت بالایی برای غواصی به‌عنوان مقصد گردشگری برخوردارند | عکس: میثم رضایی[/caption]
این سازمان بین‌المللی در مارس 2017 (فروردین 1396) در گزارشی اعلام کرد که تاکنون 25 میلیون گواهینامه غواصی اسکوبا صادر کرده و آژانس پیشگام در تربیت غواص در جهان است. بهطوریکه براساس گزارشی که ابتدای سال 2017 و مربوط به سال 2016 منتشر شد، بیش‌از 136 هزار نفر عضو این سازمان هستند و در 6 هزار و 300 مرکز غواصی فعالیت می‌کنند. بیشتر اعضای این سازمان را مردان تشکیل می‌دهند اما در یک‌سال اخیر پدی با رشد 1.1 درصدی صدور گواهینامه برای زنان مواجه بوده است و زنان 37.2 درصد از کل گواهینامه‌های سال 2016 را دریافت کرده‌اند.
[caption id="attachment_8065" align="aligncenter" width="640"]
عروس دریایی در آب‌های ساحلی ایران در خلیج‌فارس، صخره‌های مرجانی جزیره کیش | عکس: میثم رضایی[/caption]
[caption id="attachment_8049" align="aligncenter" width="1280"]
دلقک‌ماهی داخل شقایق‌دریایی در صخره‌های مرجانی زیر آب جزیره کیش. دلقک‌ماهی‌ها و شقایق‌های دریایی زندگی همزیستی دارند | عکس: میثم رضایی[/caption]
[caption id="attachment_8057" align="aligncenter" width="1280"]
سنگ‌خرچنگ درحال استراحت روی صخره دریایی. عکس: میثم رضایی[/caption]
غواصی در ایران
ایران به‌دلیل داشتن خلیج‌فارس، دریای عمان و دو دریاچه بزرگ خزر و ارومیه سابقه‌ای طولانی در ژرف‌روی دارد. بهطوریکه قدمت غواصی به‌ویژه در خلیج‌فارس به دوره خشایارشا بازمی‌گردد. در دوره جنگ هشت‌ساله ایران‌عراق هم غواصی حرفه‌ای کاربردهای بسیاری داشت. اما غواصی تفریحی در سواحل مرجانی خلیج‌فارس سابقه‌ای طولانی ندارد. این‌درحالی‌است که جزایر کیش، هندورابی، فارور، بنی‌فارور و دشتور (مارو) جزایر زیبای مرجانی آب‌های ایران با قابلیت بالای جذب گردشگر بین‌المللی هستند.
[caption id="attachment_8059" align="aligncenter" width="1280"]
تجهیزات غواصی اسکوبا در مرکز تخصصی آموزش غواصی سی‌شل. غواص اسکوبا کسی است که با تجهیزات کامل غواصی شامل: ماسک، کپسول اکسیژن، فین (کفش‌های باله‌دار) و لباس غواصی ضدفشار (درصورت غواصی در عمق پایین) زیر آب می‌رود | عکس: میثم رضایی[/caption]
هر چند امروزه، در جزیره کیش باشگاه‌های دریایی بسیاری راه‌اندازی شده‌اند و طیفی از ورزش‌های آبی ازجمله غواصی تفریحی را برای بازدید از صخره‌های مرجانی ارائه می‌دهند و این جزیره به‌دلیل قرارگرفتن در مناطق آزاد، مشمول روادید نمی‌شود اما این باشگاه‌ها هنوز نتوانسته‌اند گردشگران خارجی را به‌سوی گردشگری مبتنی‌بر این صخره‌ها جذب کنند.
[caption id="attachment_8062" align="aligncenter" width="1024"]
دوره آموزشی غواصی برای زنان. یک‌سال اخیر پدی با رشد 1.1درصدی صدور گواهینامه برای زنان مواجه بوده است و زنان 37.2 درصد از کل گواهینامه‌های سال 2016 را دریافت کرده‌اند[/caption]
میثم رضایی موسس مرکز تخصصی آموزش غواصی سی‌شل (SeaShell) کیش در گفت‌وگو با چمدان درباره آمار پایین گردشگران بین‌المللی که برای غواصی در صخره‌های مرجانی به ایران می‌آیند می‌گوید: «متاسفانه این آمار بسیار پایین است. اما مرکز تخصصی ما برنامه‌هایی را از سال آینده برای معرفی قابلیت‌های آب‌های ایران و جذب گردشگران خارجی اجرا می‌کند. درحقیقت، قصد داریم در نمایشگاه‌های غواصی کشورهای مختلف حضور فعالی داشته باشیم. برای مثال، ژانویه سال آینده میلادی در نمایشگاه بوچو آلمان غرفه خواهیم داشت که بتوانیم برای فعالیت‌هایمان تبلیغات کنیم و گردشگر خارجی را افزایش دهیم.»
[caption id="attachment_8060" align="aligncenter" width="1024"]
دوره آموزش غواصی در استخر آموزشی برای کودکان در آکادمی سی‌شل[/caption]
او درباره گردشگری مبتنی بر غواصی (Scuba Diving Tourism) می‌گوید: «امروزه بخش جدیدی با این‌عنوان به حوزه گردشگری وارد شده است. من به کشورهای آسیای شرقی زیاد سفر می‌کنم و می‌بینم که برای غواصی از اروپا تا آسیای شرقی می‌روند که این مسافت بسیار زیادی برای رفتن به غواصی است. درحالی‌که ما در کیش و جزایر اطرافش مثل هندورابی، فارور و بنی‌فارور ظرفیت بالایی برای جذب این گردشگران در میانه راه در اختیار داریم. جذب این طبیعت‌گردان یکی از دغدغه‌های من از ابتدای فعالیت حرفه‌ای‌ام در حوزه غواصی بوده است. به‌ویژه که پرواز امارات به گردشگران اروپایی خدمات خوبی ارائه می‌دهد. بنابراین، این گردشگران می‌توانند از امارات به کیش بیایند و از این خدمات برای گردشگری صخره‌های مرجانی استفاده کنند.»
رضایی که سال 1378 اولین مدرک غواصی‌اش را گرفته است از سال 1386 وارد مرحله حرفه‌ای و آموزشی شده و با گذراندن دوره‌های مدرسی در تایلند و بالی اندونزی به‌عنوان مدرس ارشد غواصی عضو پدی (PADI’s Master Instructor) در جزیره کیش، مرکز تخصصی آموزش غواصی سی‌شل را راه‌اندازی کرده است.
[caption id="attachment_8061" align="aligncenter" width="1024"]
آموزش نحوه استفاده از ماسک و دهانی اکسیژن در استخر آموزشی برای کودکان[/caption]
این مرکز تخصصی در ساحل جنوب‌شرقی فعالیت می‌کند و در نقطه‌ای دور از باشگاه‌های تفریحی ورزش‌های آبی که غالبا در ساحل شمال‌شرقی هستند، قرار دارد. میثم رضایی درخصوص اینکه چه هدفی از تاسیس این مرکز تخصصی آموزشی داشته است می‌گوید: «دلیل اینکه تصمیم گرفتم به‌جای یک باشگاه تفریحی ساده، آکادمی غواصی تاسیس کنم نیازی بود که در جامعه غواصی ایران می‌دیدم. زیرا متاسفانه هرکجا می‌رفتم می‌دیدم غواصی فقط به‌صورت مسئله تفریحی درنظر گرفته می‌شود و اینکه فقط بروند زیر آب و بالا بیایند و روی آموزش مخصوصاً در جزیره کیش تاکید چندانی نمی‌شد. به‌همین‌منظور تصمیم گرفتم دقیقاً براساس استانداردهای جهانی این آکادمی را بسازیم. استخر آموزشی، کلاس آموزشی و همچنین مواد درسی، کتاب‌ها و فیلم‌های کاملاً به‌روز ازجمله مسائلی است که بر وجود آنها در این مرکز تخصصی تاکید کردیم تا بتوانیم آموزشی دقیقا در سطح جهانی ارائه بدهیم.»
رضایی ادامه می‌دهد: «دوره‌هایی که برگزار می‌کنیم از سه‌چهار روز برای دوره‌های مقدماتی شروع می‌شود و تا دوره کمک‌مدرسی ادامه می‌یابد. هنرجویان پس‌از اتمام دوره مقدماتی می‌توانند در هرنقطه دنیا تا عمق 18 متر پایین بروند. گواهینامه‌هایی که در پایان دوره‌ها ارائه می‌دهیم از سوی پَدی صادر می‌شود و از دفتر انگلستان این مدارک ارسال می‌شود. ما در ایران نماینده پدی انگلیس هستیم و به‌همین‌علت امتحان‌ها در موسسه سی‌شل برگزار می‌شود و نیازی نیست که هنرجویان برای آزمون به کشور دیگری بروند.»
[caption id="attachment_8064" align="aligncenter" width="1024"]
میثم رضایی[/caption]
گردشگری سبز در صخره‌های مرجانی
هرچند صخره‌های مرجانی، دلیل بسیار خوبی برای جذب گردشگر هستند اما به‌شدت آسیب‌پذیرند. نتایج پژوهشی که خُرگ کورتس، زیست‌شناس کاستاریکایی درمدت یک‌دهه انجام داد تاثیرات منفی گردشگری بر صخره‌های مرجانی در منطقه کائوهیتا در کاستاریکا را نشان داد. این تاثیرات منفی می‌تواند طیف وسیعی از آسیب‌ها از برخورد فین‌ها (کفش‌های باله‌دار غواصی) به مرجان‌ها تا آلودگی آب ناشی از قایق‌های موتوری و خوردشدن این صخره‌ها وقتی‌که گردشگران برای عکاسی به آنها تکیه می‌زنند را شامل شود. بنابراین، گردشگری مبتنی‌بر صخره‌های مرجانی پیش‌از هر چیز باید از نوع گردشگری سبز باشد.
میثم رضایی ضمن تایید این تاثیرات منفی توضیح می‌دهد: «خوشبختانه مرکز تخصصی آموزش غواصی سی‌شل همکاری بسیار خوبی با اداره محیط‌زیست جزیره دارد و یکی از باشگاه‌های سبز کیش به‌شمار می‌رود، زیرا موتورهایی که ما در قایق‌ها استفاده می‌کنیم چهارزمانه هستند که مصرف بنزین بسیار پایینی دارند و آب را آلوده نمی‌کنند. بحث تفکیک زباله‌ها و آموزش محیط‌زیستی و تاکیدمان به گردشگران برای مراقبت از مرجان‌ها از دیگر نکاتی است که در موسسه اجرا می‌شود.»
[caption id="attachment_8048" align="aligncenter" width="1279"]
صدف در عمق ١٨ متری خليج‌فارس | عکس: میثم رضایی[/caption]
سفیدشدگی مرجان‌ها
مرجان‌ها جانوران ساده‌ای از رده گُل‌سان‌زیان هستند. ارسطو، دانشمند یونانی مرجان‌ها را با نام «زوفیتا» (گیاه‌جانور) طبقه‌بندی کرد. یعنی جانورانی که ویژگی‌های گیاهان را دارند. اما ابوریحان بیرونی، دانشمند ایرانی اسفنج‌ها و مرجان‌ها را در گروه جانوران رده‌بندی کرد، زیرا این موجودات نسبت به محرک‌های لمس واکنش نشان می‌دهند. باوجوداین، تا قرن هجدهم میلادی مردم تصور می‌کردند که مرجان‌ها گیاه هستند. این جانوران توانایی بالایی در تصفیه آب دارند و به‌نوعی شش‌های دریا به‌شمار می‌روند. از این‌رو، آب‌هایی که زیستگاه مرجان‌ها هستند بسیار شفاف و زلال‌اند و به‌دلیل تنوع آبزیانی که با مرجان‌ها همزیستی می‌کنند، این آب‌ها شبیه به آکواریوم بزرگی به‌نظر می‌رسند و از جذابیت بالایی برای غواصی به‌عنوان مقصد گردشگری برخوردارند.
[caption id="attachment_8056" align="aligncenter" width="1280"]
سپیداخ یا ده‌پا درحال شنا کنار یک صخره مرجانی | عکس: میثم رضایی[/caption]
مرجان‌ها به‌طور طبیعی رنگی هستند و اگر مرجانی رنگش را از دست بدهد و سفید بشود این بدان معنی است که مرجان مرده است. با انباشه‌شدن و رسوب‌کردن مرجان‌های مرده درطول میلیون‌ها سال جزایر مرجانی ازجمله کیش تشکیل می‌شوند و به‌همین‌دلیل، جزایر مرجانی سواحل سفید دارند. مرجان‌ها به دلایل بسیاری ازجمله افزایش دمای آب در اثر گرمای جهانی سفید می‌شوند. بهطوریکه سال گذشته مقادیر بالایی از مرجان‌های سدبزرگ مرجانی استرالیا در اثر گرمای آب، اسیر پدیده سفیدشدگی شدند.
[caption id="attachment_8047" align="aligncenter" width="1133"]
سنگ ماهی (stone fish) جزيره كيش عمق ١٨ متری | عکس: میثم رضایی[/caption]
درحال‌حاضر به‌نظر می‌رسد که مرجان‌های جزیره کیش در خلیج‌فارس هم دست‌کم نسبت به دو دهه گذشته در وضعیت مناسبی نیستند. رضایی در این خصوص به چمدان می‌گوید: «بزرگ‌ترین مسئله‌ای که مرجان‌های جزیره را تهدید می‌کند گرمای آب و هوا است. بعضی از سال‌ها مثل امسال که دمای آب بالای 32 درجه سانتیگراد بود متاسفانه مرگ‌ومیر مرجان‌ها در تابستان بسیار زیاد می‌شود و این امر در دید آب (شفافیت آب) هم تاثیر می‌گذارد. اما این تنها دلیل کاهش دید آب خلیج‌فارس در سواحل کیش نیست. عوامل دیگری مثل باد، جریان‌ها و طوفان‌ها سبب می‌شوند که بعضی روزها و بعضی فصل‌ها دیدِ آب مناسبی نداشته باشیم.»
رضایی می‌افزاید: «به‌هرحال، این مسئله خاص کیش نیست و تمام نقاط مشابه در دنیا به‌دلیل شهری‌شدن دچار تغییر اکوسیستم شده‌اند. البته ویژگی خوبی که جزیره کیش دارد این است که به‌محض خنک‌شدن آب، مرجان‌ها دوباره با رشد خوبی جایگزین می‌شوند. جزایر بکر اطراف کیش مثل بنی‌فارور هنوز هم بسیار زیبا هستند و مرجان‌های متنوعی در اطراف آنها زندگی می‌کنند. باوجوداین، گرمای آب متاسفانه روی این مرجان‌ها هم تاثیر گذاشته است.»
[related-post id="8138"]
نظر شما