نقش‌برجسته کورانگون که در دو کیلومتری جنوب «بابا میدان» در بخش «رستم» استان فارس قرار دارد خردادماه 1315 در فهرست آثار ملی ثبت شد[/caption]
چمدان - شاید اگر رستمی هم از دل این شهرستان بیرون می‌آمد باز هم او را یارای مقاومت در مقابل خواسته قاچاقچیان نبود، حفاران غیر مجازی که بی پروا یک سایت تاریخی و گردشگری مهم و مشهور در این منطقه را بدون کوچکترین ترس و واهمه‌ای مورد تعرض قرار دادند.
۲۰ آبان ماه بود که نخستین خبر مبنی بر حضور حفاران غیرمجاز در حوالی این نقش برجسته و به کاربردن دینامیت برای تخریب و حفاری به گوش خبرنگار چمدان رسید و با طرح این پرسش که مگر در آن محدوده یگان حفاظت وجود ندارد که حفاران اینچنین اقداماتی انجام می‌دهند، مسوولان میراث فرهنگی استان فارس را در جریان قرار داد و آنها قول پیگیری دادند.
این اثر عیلامی روی سطح یک صخره مرتفع و برفراز رودخانه فهلیان واقع شده است و به‌عنوان کهن‌ترین نقش‌برجسته ایران شناخته می‌شود[/caption]
بار دیگر دوشنبه ۲۰ آذرماه خبری شنیده شد مبنی بر اینکه افرادی با دیلم به جان این نقش برجسته افتاده و در حال جابه جایی آن هستند. در همین ایام این خبر قوت گرفت که تعدادی مجهز به دستگاه‌ها و مته‌های قوی منطقه کورنگان منگودرز را حفاری کرده‌اند که با مخالفت و تجمع مردم به طور موقت منطقه را ترک و شب هنگام با حضور نیروی انتظامی مجددا شروع به حفاری کردند و از پایین کوه مانع ورود مردم شدند. نکته عجیب‌تر این که تعدادی از نیروهای حفاظت و حراست آثار باستانی را همراه خود آورده‌اند. آنها در جواب اعتراض مردم می‌گویند ما هیچ حکمی به کسی نشان نمی‌دهیم.
این اثر صحنه نیایش و آیین در دوره عیلامی را نشان می‌دهد و پژوهشگران و باستان‌شناسان معتقدند این نقش‌برجسته به دو دوره زمانی متفاوت مربوط است. قاب و صحنه اصلی نقش‌برجسته به دوره عیلام قدیم و حاشیه کناری آن به دوره عیلام نو و هزاره اول تعلق دارد[/caption]
اما ۲۳ آذر ماه جانشین انتظامی شهرستان رستم خبر تخریب «کورنگان» در این شهرستان را تکذیب کرد. پایگاه خبری پلیس فارس نوشت: «سرهنگ عیسی امیری گفت: یک گروه علمی با اخذ مجوز از دستگاه‌های مرتبط از تهران برای کاوش در محدوده نقش برجسته کورنگان به شهرستان رستم عزیمت کردند. وی با بیان اینکه در زمان حضور گروه علمی مورد نظر، رئیس میراث فرهنگی و ماموران نیروی انتظامی شهرستان رستم در محل حضور داشتند، گفت: کار این گروه یک کاوش علمی بوده است. امیری تصریح کرد: خبر منشرشده در شبکه‌های اجتماعی مبنی بر تخریب اثر تاریخی کورنگان کذب است.»
صحنه اصلی که در مرکز نقش‌برجسته قرار دارد دو نفر از ایزدان و ایزدبانوان عیلامی را نشان می‌دهد که فواره‌ای آب در دست دارند، در حالی که روی تختی از مار چنبره زده‌شده نشسته‌اند. این دو ایزد، کلاه‌های شاخ‌داری بر سر دارند و کاهنانی در کنار آنها با حالت نیایش حضور دارند. این کلاه‌های شاخ‌دار نیز نشان و نماد خداوند بودن است که برگرفته از سنت سومری‌ها است[/caption]
با این وجود در سایه اخبار ضد و نقیض این شایعه قوت گرفت که ظاهرا گنجینه بزرگی در این منطقه باستانی وجود دارد که پیش از این هم سال‌ها در سایه بی‌توجهی مسوولان حفاری‌های غیرمجاز در آن انجام می‌شد و امروز با آگاهی مسوولان با وسایل تخریبی و انفجاری این اقدامات صورت می‌گیرد و این پرسش‌ها را مطرح کرد که اگر این حفاری‌ها قانونی است
١. چطور حفاری باستان‌شناسی با دینامیت در چنین منطقه حساسی انجام می‌شود؟
٢. در کدام حفاری باستان‌شناسی در ایران از نیروهای افغانی استفاده شده است؟
٣. کدام حفاری باستان شناسی در مناطق بسیار قدیمی کشور با دریل برقی بزرگ انجام می‌شود؟
٤. کدام حفاری باستان‌شناسی در شب کار شده است؟
٥. کدام حفاری باستان‌شناسی بدون داشتن مجوز پژوهشکده باستان شناسی انجام شده است؟
علاوه بر این، وجود عنصر مار به‌صورت یک تخت چنبره‌زده اهمیت و جایگاه آن را در دوره عیلام کهن نشان می‌دهد زیرا مار در آیین و مذهب عیلامی نماد باروری و حاصل‌خیزی است[/caption]
سرانجام عبدالرضا نصیری معاون میراث فرهنگی استان فارس در گفت‌وگو با چمدان در مورد اتفاقات رخ داده در کورنگان این گونه توضیح می‌دهد: «در گفت و گو با مراجع ذی صلاح مشخص شد یک حفاری غیرمجاز تقریباْ چندمتری اثر همان بالای خط الرأس اتفاق افتاده است و حفاران دو سه متری زمین را می‌کنند. این که چگونه به راحتی این کار را انجام می‌دهند، خود جای پرسش دارد چون مکانی نیست که از انظار پنهان باشد. پس از این حفاری در عمق سه متی به یک شکاف در دل کوه می‌رسند و ظاهراً آنجا را هم خالی می‌کنند و چند متری جلو می‌روند. اما بین این حفاران غیرمجاز اختلافی پیش می‌آید. در نهایت این قضیه به سمع اطلاعات نیروی انتظامی می‌رسد و آنها این حفاران را بازجویی می‌کنند. حفاران اصرار می‌کنند که آنجا دفینه و اشیاء گرانبها وجود دارد و اجازه بدهید در حضور خودتان این حفاری انجام شود. سیستم مدیریت این موضوع را نمی‌پذیرد. از سویی حفاران غیرمجاز در جایی نزدیک‌تر به سطح زمین نسبت به عمقی که کنده بودند یک پوشش کاذب ایجاد کرده بودند که روی آن را با سنگ و خاک می‌پوشانند تا در موقع مناسب به سراغش بروند. درنهایت تصمیم‌گیری می‌شود چه آن تونل عمودی و چه تونل افقی همه را با حضور باستان‌شناس پُر کنند.»
در حاشیه‌های این نقش‌برجسته سه ردیف نیایشگر دیده می‌شوند که دست‌های‌شان را به نشانه احترام و سکوت جلوی سینه نگه داشته‌اند و از پلکان پایین می‌آیند[/caption]
او در پاسخ به این پرسش که آیا در نهایت حفاران به گنج مورد نظر خود دست پیدا کردند، می‌گوید: «متأسفانه این گونه شایعات کم نیستند. هر کس اندکی تجربه داشته باشد می‌داند چنین داستان‌سرایی‌هایی کم نیست. اساساً هرجا کتبیه، نقش برجسته، پل قدیمی، قلعه، کاروانسرا، خانه‌ای تاریخی و متروک و غار تاریخی باشد، سر و کله حفاران غیرمجاز هم پیدا می شود، اگر قرار باشد با هر خبر وجود گنجی بدون استعلام و مجوز از پژوهشگاه ما راهی یک منطقه شویم چه فرقی بین اداره میراث فرهنگی و حفاران غیر مجاز خواهد بود؟! اقای مصیب امیری مدیر کل میراث فرهنگی استان فارس هم این پیشنهاد را نپذیرفتند و اعلام کردند کل حفاری‌ها باید پر شود.»
کورنگان سال‌هاست بارها و بارها مورد تعرض حفاران غیرمجاز قرار گرفته است[/caption]
نصیری ضمن تأیید بکارگیری پیکور و مته برقی در کورنگان اعلام می‌کند: «همان سقف کاذب با این وسایل تخریب شده و دوباره با حضور باستان شناس و نیروی انتظامی مجبور شدند که با خاک آن را پر کنند تا به سطح زمین برسند.»
حداقل از یکماه پیش گروه جدیدی از حفاران غیرمجاز با دینامیت و مته برقی به جان این اثر ارزشمند افتاده‌اند[/caption]
او درباره اسید پاشی روی نقش برجسته توضیح می‌دهد: «ظاهراً هفته پیش مایعی روی نقش برجسته ریخته شده اما حفاری‌ها با فاصله از نقش برجسته و پشت سر آن انجام شده است.»
معاون میراث فرهنگی استان فارس ضمن ابراز تأسف از تبعات منفی این گونه اقدامات به چمدان می‌گوید: «خوشبختانه قرار شد هفته آینده به اتفاق تعدادی از کارشناسان تخت جمشید و باستان شناسان و مرمتگران اداره کل راهی کورنگان شویم. وضعیت سازه‌ای نقش برجسته اصلاً خوب نیست. نخست باید بررسی کنیم چه اقداماتی می‌توان برای آن انجام داد. دوم وضعیت بوجود آمده در حفاری غیر مجاز را به حالت عادی بازگردانیم. سوم بررسی شود چگونه می‌توان با توجه به موقعیت ویژه این نقش برجسته آن را محصور کرد. در صورت امکان بحث دوربین‌های حفاظتی هم مطرح خواهد شد.»
دو ایزد بانویی که در قاب اصلی هستند، احتمالا «هومبان» و «کریریشاه» هستند که زوج خدایان عیلامی در دوره قدیم بوده‌اند[/caption]
نصیری تأیید می‌کند که می‌دانسته این نقش برجسته خیلی حائز اهمیت است و در عین حال اوضاعش وخیم است. او تصریح می کند: «هرچند مطالعات استحکام بخشی این نقش برجسته هر سال جزو پیشنهاداتمان به سازمان مرکزی بوده است اما هرسال به دلیل نبود اعتبار این قضیه منتفی شده است.»
حال همچنان این نقد وجود دارد که چرا اداره کل میراث فرهنگی با وجود حضور همیشگی حفاران در منطقه از یگان حفاظت برای چنین محوطه مهمی بهره نبرده است. از سویی هرچند اگر گنجی کشف می‌شد در نهایت نیروی انتظامی آن را تحویل میراث فرهنگی می داد کما این که کشفیات نیروی انتظامی از حفاران غیر مجاز همیشه تحویل این سازمان داده می‌شود اما چرا قاچاقچیان و حفاران غیر مجاز باید بتوانند جو را به سمتی ببرند که پای نیروهای امنیتی و انتظامی به میان بیاید آن هم در حالی که به صراحت در قانون تأکید شده هرگونه کاوشی بر عهده سازمان میراث فرهنگی است.
میراث فرهنگی استان فارس تا کنون اقدام حفاظتی خاصی برای این اثر تاریخی مهم انجام نداده است[/caption]
به گزارش چمدان، نوروز رجبی باستان‌شناس سوم خرداد ۱۳۹۱ درباره وضعیت این نقش برجسته به رسانه‌ها گفته بود: «از این لحاظ، در وضعیت بسیار اسفباری قرار دارد به‌طوری که بخشی از نقش‌برجسته بر اثر رانش کوه در گذشته از قاب اصلی جدا شده و هر لحظه امکان دارد فرو بریزد. هرچند عوامل تخریب آن شامل عوامل طبیعی مانند باد، باران، گرما و سرما نیز می‌شود. این عوامل شرایط را به‌گونه‌ای پیش برده‌اند که سطح نقش‌برجسته به‌شدت متخلخل و آسیب‌پذیر شده است و در شرایط معمولی به‌سختی می‌توان جزییات نقش‌برجسته را دید. علاوه بر شرایط نامناسب نقش‌برجسته، در اطراف این اثر و بر فراز کوه، بقایایی از یک استقرار بسیار مهم دیده می‌شود که داده‌های سفالی آن نشان از وجود استقراری از دوره عیلامی، ساسانی و اسلامی است؛ اما با کمال تأسف به‌دلیل نبودن نظارت و حراست از این نقش‌برجسته در طول یک دهه گذشته، قاچاقچیان شبانه به جان این استقرارها افتاده‌اند و بخش‌های زیادی از آن تخریب شده است.از آنجا که نقش‌برجسته کورانگون تنها نقش‌برجسته عیلامی است که نقش خدایان عیلامی در آن دیده می‌شود، ضروری است سازمان میراث فرهنگی رسیدگی به وضعیت این اثر را در اولویت قرار دهد.»
گفته می شود حفاران غیرمجاز حتی روی نقش برجسته مایع اسیدی ریخته‌اند[/caption]
پیش‌تر باستان شناسان در رسانه‌ها در مورد کورنگان گفته‌اند: تاکنون نسخه‌ای همانند نقش برجسته کورنگان (کورنگون) نه در بین‌النهرین و نه در نقاط باستانی جهان باستان پیدا نشده است. این نقش برجسته در فاصله ۱۰ کیلومتری جنوب‌غربی شهر مصیری مرکز شهرستان رستم (در استان فارس) و جنوب روستای سه‌تلون بر فراز یک پرتگاه مشرف به رودخانه فهلیان واقع شده است. نقش برجسته کورنگون در سال ۱۳۰۳ به وسیله پروفسور ارنست هرتسفلد آلمانی مورد کاوش علمی باستان‌شناسی قرار گرفت و قدمت تاریخی آن به ۲۴۰۰ سال پیش از میلاد مسیح یعنی یک هزاره پیش از ورود آریایی‌های به فلات ایران برآورد شد.
تصویر حجاری‌شده بر صفحه کوه کورنگون عبارت است از یک جفت الاه و الاهه که اطراف آنها را صف‌های پرستش کنندگان احاطه کرده است.الاه و الاهه با کلاه‌های شاخ‌دار خود روی تختی از چنبره مار نشسته و ظاهراً پرستش مار در ایران و هند قدیم قبل از پیدایش آرین‌ها معمول بوده است. نقش برجسته کورنگون عیلامی کاملاً بومی است و بعضی از جزییات آن اصل سومری (دولت سومریان در سه هزار سال پیش از میلاد) را نشان می‌دهد.
شمار پرستش‌کنندگان این نقش برجسته بیش از ۴۰ نفر بوده که تعدادی از آنها در دوران‌های گذشته به وسیله عوامل طبیعی به ته دره سقوط کرده و احتمالاً به درون رودخانه فهلیان که مشرف به نقش برجسته است، افتاده‌اند، یا زیر خروارهای شن و ماسه رودخانه مدفون شده یا آب رودخانه آنها را با خود برده و معدوم کرده است.
با وجود پر کردن مکان حفاری شده این پرسش مطرح است که در این شیب با چنین حفاری عجیبی چه خسارتی به بخش تاریخی و گردشگری اثر و محوطه اطراف آن وارد شده است[/caption]
نقش برجسته کورنگون که یک عبادتگاه عیلامی قلمداد می‌شود ابت می‌کند که نفوذ و تمدن عیلام در آن زمان تا حدود شهرستان‌های ممسنی، رستم، مرودشت و پرسپولیس توسعه داشته است.
هرتسفلد در سال ۱۳۰۳ یک دیوار آجری در منطقه تل اسپید شهرستان رستم کشف کرد که نام پادشاه عیلامی (شتروک نهونته) بر آن کتیبه شده بود و متعلق به ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد بوده است.این کتیبه با خط عیلامی در موزه ایران باستان نگهداری می‌شود.
نقش برجسته کورنگون، خرداد ۱۳۱۵ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
آیا مهر مسوولان شامل حال کورنگان خواهد شد و زین پس اقدامات حفاظتی برای این اثر تاریخی انجام خواهد شد؟ برآورد خسارات وارده به این اثر چقدر خواهد بود؟[/caption]
نظر شما