آخرین مصوبه هم با عنوان «طرح بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع)» در 2 مرداد 96 به تصویب شورای عالی معماری رسید. در همین ایام بود كه زهرا احمدی پور – رییس پیشین سازمان میراث فرهنگی- در آخرین روزهای حضور خود در این سازمان ضوابط و مقررات حفاظتی مجموعه حرم مطهر رضوی و آثار تاریخی پیرامون حرم امام رضا(ع) را به استاندار خراسان رضوی ابلاغ كرد.
این اتفاق در حالی رخ داد كه چندی بعد علی اصغر مونسان بر مسند ریاست این سازمان نشست و از سویی رییس میراث فرهنگی خراسان رضوی هم در اظهارنظرهایی عجیب، در ابلاغ نشدن مصوبه حریم منظری حرم مطهر رضوی به طور تلویحی با استاندار همگام شد؟!
[show_post id="123"]
این در حالی است كه برخی اخبار، سخن از تغییر حرایم در راستای افزایش ارتفاع ساخت و ساز برخلاف مصوبه‌ها به میان می‌آورد، آن هم درست زمانی كه مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی با لغو طرح قبلی (طاش) و گنجاندن بندهایی مانند حذف محورهای عریض شارستان و ره باغ‌ها که (همچون تجربه تلخ بزرگراه نواب تهران) تمامی بافت را شقه شقه می‌کند و فقط برای تعریف اَبَر (مگا) پروژه در حاشیه‌های آنها و صدور پروانه‌های کذایی و کسب درآمد از آنها به بافت تحمیل شده و فاقد كاركرد واقعی است، به كمك مستقیم بافت تاریخی و حرم مطهر آمد. مصوبه چندی پیش سازمان میراث فرهنگی کشور هم به عنوان طرح منظر فرهنگی حرم مطهر از اقدامات بجایی بود كه امید می‌رود اندك بافت تاریخی باقیمانده مشهد را نجات دهد و حریم بارگاه ملكوتی امام رضا (ع) را بیش از این در معرض شكستن حرمت قرار ندهد.
از تعلل میراث تا استانداری؛ ابلاغ مصوبات حق مردم مشهد و حرم مطهر است
حال این پرسش‌ها مطرح می‌شود که اگر مصوبه‌ها از سوی دو نهاد دولتی یعنی وزارت راه و شهرسازی و میراث فرهنگی به استانداری خراسان رضوی که باز هم یک نهاد دولتی است ابلاغ شده است، چرا بخشی از دولت در ابلاغ مصوبات دولتی کوشا نیست؟ اگر اعضای استانداری نقطه نظراتی در این زمینه دارند، بعدها می‌توانند با تشکیل شورای راهبردی نظراتشان را بیان کنند اما طبق قانون نمی‌توان به دلیل نقطه نظرات مسوولان استانداری مصوبات دولت را ابلاغ نکرد.
حمیدرضا محروقی رئیس پژوهشکده نوین شهر ثامن در گفتگو با چمدان درباره دلایل تأخیر ابلاغ مصوبه می‌گوید: همه مراكز تاریخی و ارزشمند در تمام دنیا از جمله در ایران دارای ضوابط و حریم هستند اما باعث تأسف است كه برای حرم مطهر حضرت رضا (ع) هیچ كس این وظیفه را انجام نداده است. هم سازمان میراث فرهنگی تعلل كرده و هم منفعت طلبان (از هر نوعش) به نام خدمت به زائر و زیارت، حرمت، هویت و منظر فرهنگی این حریم را به پای منافع و تصورات خود قربانی کردند.
آیا مشهد شبیه کیش است؟!
او ادامه می‌دهد: دو سه سالی است كه میراث فرهنگی روی این طرح كار می‌كند و آن را آماده کرده است. طبیعی است كسانی كه تصور اشتباهی از توسعه و خدمت به امر زیارت دارند در اشتباهی استراتژیک و راهبردی، بین مفاهیم زیارت و گردشگری، زائر و گردشگر و اساساً بین شهر مشهد و کیش تفاوتی نمی‌بینند و صرفاً خدمت را در ارائه امور رفاهی و آسایشی در قالب مگاپرو‍ژه‌های عمرانی تجارتی-اقامتی معنی می‌کنند.
قربانی مداخلات قیم مأبانه و بیمهابا
محروقی تصریح می‌کند: اما اگر قائل به این باشیم که بافت این محدوده در تعامل و پیوند با هسته و کانون اصلی خود، حرم مطهر حضرت رضا(ع)، نقشی بارزی در بهره مندی زائران از امر زیارت ایفا می‌کند و به درستی مفهوم زیارت را درک کنیم، آن موقع اصول و مبانی مسلمش را که آرامش (نه آسایش) و تمرکز از آن جمله هستند، با این نوع مداخلات قیم مأبانه و بیمهابا قربانی نمیکردیم.
او می‌افزاید: سربرآوردن انواع مجتمعها و ساختمان‌های بی‌‌تناسب که با خودآرایی و خودنمایی، مدام با فریاد، توجه همه را به جای حرم و زیارت به سوی خود فرا میخواند آرامش و تمرکز را که لازمه بهرهمندی معنوی از زیارت است مخدوش می‌کند.
رئیس پژوهشکده نوین شهر ثامن تأکید می‌کند: این طرح و ضوابط، ضد توسعه (به معنای صحیحش) نیست بلکه محدود کننده این جسارتها و خسارتهاست و حتی با نگاه اقتصادی هم از سرمایه سوزی جلوگیری می‌کند.
او هشدار می‌دهد که اگر امر زیارتِ آرامش بخش معنوی را مخدوش کنیم، کمکم زائر ترجیح می‌دهد از همان راه دور در دیار خودش به حضرت سلام دهد و قید آمدن به شهری مغشوش و خشن را بزند.
به گزارش چمدان، حفظ حریم بافت تاریخی و مذهبی مشهد حقی است مربوط به حرم مطهر و مردم مشهد و در سطحی گسترده‌تر حق مردم ایران و شیعیان جهان و آوردگاهی در جهت حفظ هویت ملی- مذهبی پس چرا در ابلاغ این دو مصوبه میراث فرهنگی و شورای عالی معماری تعلل می‌شود یا طرح مذكور زخمی و محدود می‌شود؟
محروقی علت این تعلل را این گونه بیان می‌كند: تا كنون رویكرد غالب چنین بوده و خدمت به زائر و زیارت اینطور تعریف می شده است. مسلماً تغییر تفكر و رویکردها زمان می‌برد. از سویی، ترک عادت به درآمدزایی از مسیر ساخت و ساز هم سخت است، مهم‌تر آن که عزمی برای این امر مهم نبوده است.
او تأکید می‌کند: آستان قدس رضوی سال‌ها پیش باید از سازمان میراث فرهنگی کشور تعیین این حریم و جلوگیری از تخریب را مطالبه می‌کرد که نکرد، مطالبه جدی هم از ناحیه عموم مردم و نخبگان صورت نگرفته است اما در این چند سال اخیر، به طور جدی ابراز نگرانیها و مطالبه‌های مختلفی توسط نهادها، نخبگان، علما، امام جمعه و تولیت جدید آستان قدس مکرراً مطرح و بدنه مدیریتی و تصمیمگیری کشور را برای جبران خطای راهبردی گذشته به حرکت واداشته است.
مدیركل میراث فرهنگی خراسان باید تمام قد از مصوبات حمایت كند
رئیس پژوهشکده ثامن درباره سهم سازمان میراث فرهنگی در تعلل تهیه حریم حرم مطهر در طول سالیان گذشته توضیح می‌دهد: ظلمی كه به میراث فرهنگی در طول این سال‌ها شده خود یك سوگواره است. نوسانات مکرر مدیریتی، مدیران غیر تخصصی و بیشتر خارج از سازمان بخشی از دلایلی است که این امر تخصصی و بسیار حیاتی را که زمانی رفیعترین جایگاهها را در کشور داشت، این گونه تضعیف کرده است بخصوص استانی مانند خراسان را با این سطح از آثار و نقش مهمش در تاریخ ایران و اسلام، دچار هزیمت و خسارت کرده است. اداره كل میراث فرهنگی استان متولی اصلی است و اگر او حرمت را نگه ندارد از شهرداری و مابقی چه توقعی داریم؟
حریم منظری حرم از آسمان هم دیگر قابل رویت نیست
پیش‌تر گفته می‌شد حرم به دلیل ساختمان‌های بلند مرتبه دیده نمی‌شود اما به گفته محروقی اكنون مجموعه روتانا (در خیابان تهران رو به حرم ساخته می‌شود) باعث شده اگر تا کنون، هواپیما هنگام کم کردن ارتفاع در آسمان شهر مشهد، در تراز حرم مطهر حضرت رضا(ع) واقع می‌شد و زائرین مشتاقانه دست ارادت بر سینه از پنجره به امام رضا(ع) سلام میفرستادند و با دیدن گنبدش حالشان خوب می‌شد، اكنون با سازه‌هایی مانند روتانا باید مواجه شوند که خود را به رخ میکشد و منظر حرم را از بین برده است.
فرهنگ و معنویت در پای اقتصاد و پول قربانی می‌شود
او با اشاره به این که در هیچ جای دنیا با مراكز تاریخی یا مذهبی خود این گونه رفتار نمی‌كنند، اظهار می‌کند: حرمت حریم و حرم رضوی که حتی پیش از انقلاب تا حدودی محترم شمرده می‌شد اکنون در پایتخت فرهنگی جهان اسلام و تشیع، كاملاً در تسخیر یک تفکر خاص است که (خواسته یا ناخواسته / دانسته یا ندانسته) اقتصاد را به جای فرهنگ، مبنا و پایه قرار داده و نتیجه آن کاملاً معلوم است. فرهنگ و معنویت در پای اقتصاد و پول قربانی می‌شود.
رئیس پژوهشکده نوین شهر ثامن تأکید می‌کند: از بین بردن حرمت حرم مطهر حضرت رضا(ع) و حریم تاریخی-مذهبی آن هم به نام توسعه و ارائه خدمت به زائر خودزنی است.
او به پرو‍ژه‌هایی همچون مشهد مال و جهان مال هم اشاره می‌كند و می‌افزاید: این پروژه‌ها باغات مشهد را تخریب كردند و آسیب جدی به محیط زیست مشهد البته به اعتماد و اعتقاد همسایگان ساکن در اطراف آنها وارد كردند که اصلاً زیبنده یک شهر اسلامی نیست.
سوداگران بقاع متبركه شیعیان را می‌بلعند
محروقی با اشاره به این كه وضعیت سایر بافت‌های مذهبی-زیارتی هم به اندازه مشهد نگران کننده است، می‌گوید: بیم آن می‌رود موجی كه در مشهد و این بافت راه افتاده و حرمت حریم و حرم امام هشتم شیعیان را چه با تلقی اشتباه از توسعه و چه با قصد تجارت و سوداگری شکسته است، به قم و شیراز هم سرایت كند و این تجربه تلخ در كربلا، نجف و سامراء هم تکرار شود. نگرانی جدی است كه با برنامه یا بیبرنامه و با نقشه یا بینقشه، اما به دست خودمان، تمامیت، هویت و اقتدار واقعی شیعیان که از اتصال به معنویت همین بقاع مقدس تقویت می‌شوند، دچار اضمحلال شود و هویت این شهرهای استراتژیک و مهم نیز با جهل و نافهمی ما از بین بروند.
نظر شما