جاده سنگفرش گردنه الله اکبر در سال 1384 به شماره 14813 در فهرست آثار ملّی به ثبت رسیده و در سال 1387 تعیین حریم شده است. جاده مذکور تا پیش از تعیین عرصه و حریم آن، آسیب‌های بسیاری دیده و بخش‌های مهمی از آن تخریب شده است.
[caption id="attachment_7472" align="aligncenter" width="1100"]
در صورت عبور لوله‌های آب از تنگه الله اکبر شهرستان باشت 500 متر از راه شاهی دوره هخامنشی که دو پایتخت شوش و تخت جمشید را به هم متصل می‌کرد برای همیشه از بین می‌رود[/caption]
- احداث جاده دوره پهلوی که با بریدن بخشی از گردنه در نزدیکی جاده سنگفرش اقدام به ساخت آن شده بود منجر به تخریب قسمت‌هایی از این جاده سنگفرش شده است. با احداث جاده جدید گچساران - شیراز، جاده دوره پهلوی متروک شد و به نظر می‌رسد به دلیل متروک شدن این جاده، حریم رایجی که جزء مصوبات وزارت راه است در مورد آن ملغی شد و به دنبال آن، طی دو دهه اخیر، در اطراف این منطقه باغ‌های مرکبات و تأسیسات دیگر ایجاد شده است.
- ایجاد تأسیساتی نظیر پمپ آب در پایین دست جاده سنگفرش باستانی که با لوله کشی همراه بوده و وضعیت بصری نامناسبی پدید آورده از جمله آسیب‌ها است.
- کارگذاری و ایجاد خط لوله گاز که برای این منظور، یک جاده خاکی به پهنای حدود 10 متر ایجاد شد و بخش‌هایی از جاده سنگ سنگفرش باستانی آسیب دید و نابود شد.
- آسیب دیگر ایجاد تأسیسات نفتی در دامنه غربی گردنه الله اکبر است.
- وجود آلودگی‌های بصری دیگر همچون کارگذاری لوله‌های پلاستیکی که با حفاری همراه بوده است؛ وجود تیر برق‌های فشار قوی و... .
این آلودگی‌ها در مجموع باعث شده که در پیرامون اثر جای سالمی باقی نماند که از برنامه‌های مربوط به «توسعه و عمران» در امان مانده باشد. بنابراین رسیدگی به وضعیت این اثر ضروری است و نباید صرفاً به جلوگیری از آسیبِ لوله گذاری‌های جدید بسنده شود.
[related-post id="6807"]
محدوده عرصه و حریم جادة سنگفرش گردنه الله اکبر
خط محدوده شرقی و جنوبی عرصه کرانه چپ مسیلِ خان احمد است. این خط از سمت غربی و شمالی نیز با توجه به پراکندگی آثار و بقایای معماری و نیز خط الرأس کوه معین شده است. محدوده حریم درجه 1، در ضلع شرقی و جنوبی کناره جاده جدید گچساران-شیراز است. خط حریم در سوی شمالی، محل خطوط فشار قوی برق است. محدوده حریم درجه 2 تنها در ضلع غربی اثر معین شده و حدود آن در شمالْ دامنه کوه و در جنوبْ کناره جاده آسفالت جدید گچساران-شیراز است.
[caption id="attachment_7469" align="aligncenter" width="1100"]
عکس ماهواره‌ای تنگه الله اکبر و آسیب‌هایی که تا پیش از تعیین عرصه و حریم به آن وارد شده است[/caption]
محدوده عرصه جاده سنگفرش گردنه الله اکبر
عرصه جاده سنگفرش گردنه الله اکبر شامل جاده سنگفرش و تمام ساختارهای باستانی است که تاکنون پیرامون این اثر شناسایی شده و هم اکنون قابل رؤیت است. ضوابط و مقررات عرصه به قرار زیر است:
1- در این بخش که با هدف پژوهش‌های آتی در حوزه میراث فرهنگی کشور در نظر گرفته شده است، هرگونه دخل و تصرف اعم از تغییر در توپوگرافی سطح زمین، کشاورزی، تفکیک اراضی، و تغییر کاربری آنها (فرهنگی-تاریخی) مطلقاً ممنوع است.
2- هرگونه توسعه ساختمان‌های وضع موجود ممنوع است، لیکن در وضع موجود تثبیت می‌شوند.
3- تعمیر و بهسازی ساختمان‌های وضع موجود پس از اخذ مجوز مکتوب از سازمان میراث فرهنگی کشور و تأیید نقشه‌ها و مدارک تا پایان کار و صرفاً در حد وضع موجود مجاز خواهد بود.
4- تبدیل راههای خاکی به آسفالته در درون عرصه ممنوع است.
5- تعمیر، بازسازی و بهره برداری مجدد از جاده متروک آسفالت دوره پهلوی، مطلقاً ممنوع است و نباید مورد استفاده وسایط نقلیه قرار گیرد.
6- نصب هرگونه دکل، تیرهای برق، عبور تأسیسات زیر و روبنایی جدید در این محدوده ممنوع است.
7- هرگونه خاکبرداری، خاکریزی، و تخلیة زباله، هدایت فاضلاب در عرصه جادة سنگفرش گردنة الله اکبر ممنوع است.
8- هرگونه کند و کاو، بهره برداری و استفاده از سنگ کوه‌های این بخش و ایجاد معدن ممنوع است.
9- پوشش گیاهی، مسیل موجود، و به طور کلی بستر محیطی این اثر جزیی لاینفک از بافت طبیعی پیرامون جادة سنگفرش گردنه الله اکبر محسوب می‌شود و در شکل‌گیری این اثر تأثیر مستقیم داشته است. بنابراین، هرگونه دخل و تصرف، ایجاد باغات جدید تحت هر عنوان در محدوده عرصه ممنوع است.
[caption id="attachment_7476" align="aligncenter" width="1100"]
کندوکاوهای فراوانی برای لوله‌گذاری آب در دو سوی این گردنه انجام شده است. در خود تنگه اگرچه هنوز حفاری صورت نگرفته ولی وجود لوله‌های قطور آب در آنجا حاکی از عبور این خط لوله از این تنگه است[/caption]
نظر شما