چمدان :  محمد جمشید پور پژوهشگر فرهنگ و تاریخ برای چمدان نوشت: چه چشم‌هایِ تیره و روشنی که از فرازِ سی و سه پل به تماشای آب خیره نشده است. چه دل‌های گرفته‌ای که با زمزمه‌ خروج آب از دهانه‌های سی و سه پل باز نشده و چه پاهای پینه‌بسته‌ای که از اصفهانِ قدیم به محله‌ جلفا گشوده نشده است. چشم ره‌گذرانِ امروزی هنوز هم با دیدن این پل می‌درخشد. این روزها اصفهانی‌ها و گردشگران وقتی از روی پل عبور می‌کنند چشم‌شان به نرده‌هایی می‌خورد که نمی‌دانند از کجا آمده است. ره‌گذران از همه جا بی‌خبر از خود می‌پرسند این نرده‌ها کِی جای خود را بین دهانه‌های بالاییِ پل باز کرده‌ است؟

ماجرا به چند سال پیش و سقوط برخی از عابران از بالای پل مربوط می‌شود. اتفاقی که حکماً به قدمت خود پل سابقه دارد اما رسانه‌ای شدن حوادث اخیر و فوت یک کودک منجر به تشکیل جلساتی با پیگیری شهرداری اصفهان و با همکاری سازمان میراث فرهنگی شد. پس از حوادث پی در پی، شهرداری اصفهان خواهان حفظ ایمنی شهروندان بود که در نهایت ۳۰ دی 96 شورای فنی میراث فرهنگی استان اصفهان، طرح نهائی نصبِ حفاظ روی دهانه‌های سی ‌و سه پل تاریخی را تصویب کرد.

اولین طرح به منظور حفظ ایمنی به صورت نرده‌های چوبی به اجرا در آمد. فریدون الله یاری مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان در خصوص آن اظهار داشت: «این حفاظ چوبی نمونه‌ای است که نصب شده تا بررسی و از طرف شورای فنی در مورد آن اعلام نظر شود».

[caption id="attachment_70191" align="aligncenter" width="1000"] عکس: محمد رضا جعفریان | باشگاه خبرنگاران جوان[/caption]

موافقت‌ها و مخالفت‌ها

بعد از اجرای این طرح بود که سر و صدای مخالفان و موافقان از هر سو شنیده شد. مخالفان هر نوع دخالت در بنای تاریخی را نادرست دانسته و موضوع ایمنی و حفاظت از عابران و گردشگران را موضوعی ثانویه می‌دانند که در طول تاریخ همواره وجود داشته که علاوه بر احتمال آسیب فیزیکی به سیمای بصری پل نیز آسیب می‌رساند.

علیرضا جعفری زند، باستان‌شناس اظهار داشت: «فنس و نرده گذاشتن سبب تغییر هویت بنای تاریخی است و موافق آن نیستم. نباید تغییر فرم ایجاد شود، عالی‌قاپو نرده‌های چوبی از قدیم داشته حالا یک نفر تکیه بدهد و بیفتد می‌شود نرده را استحکام بخشید اما تغییر در آن صحیح نیست. پل محل عبور و مرور است هر کسی رد می‌شود و ممکن است اتفاقی بیفتد، باید احتیاط کرد به نظر من تغییر فرم هویت آن را تغییر می‌دهد».

از سوی دیگر موافقان حفاظت از جان انسان‌ها را بسیار با ارزش‌تر از این موضوعات می‌دانند و فکر امنیت جانی شهروندان آن‌ها را به این واداشت که هر چه سریع‌تر این حفاظ‌ها نصب شود تا از اتفاقات مشابه دیگر در آینده جلوگیری شود. البته بعد از اجرای طرحِ چوبی انتقاداتی در خصوص شیوه‌ اجرای نرده مطرح شد. این دسته از منتقدان ضمن موافقت برای نرده‌کشی بر روی پل به منظور حفظ امینی شهروندان رعایت قواعد مرمتی را در اولویت دانستند.



عبدالله جبل عاملی استادیار دانشگاه آزاد خوراسگان در آن زمان در مصاحبه‌ای گفت: «نرده‌ چوبی گذاشته شده بر روی لبه‌ دهانه سی و سه پل مناسب نیست و گذاشتن این نرده در این قسمت از پل، این موضوع را در ذهن متبادر می‌کند که این نرده از زمان صفویه در پل ایجاد شده است». جبل عاملی ضمن موافقت با ایجاد جان پناه به منظور حفظ ایمنی پیشنهاد داد که به جای نرده‌کشی در لبه‌ها، دهانه‌‌ اصلی ورودی رواق‌ها با مصالحی به جز چوب بسته شود به طوری که امکان عبور و مرور به‌کل ممکن نباشد.

از اواسط سال 96 که بحث و نظر پیرامون بود یا نبود نرده و شیوه‌های اجراییِ آن نقل محافل دانشگاهی و کارشناسی بود، خبر از اجرای طرح دومی شد که بیش از پیش نگرانی‌ها را در مورد این پل تاریخی قوت بخشید. حفاظِ جدید که باز هم این‌بار بر روی یک دهانه به صورت آزمایشی نصب شده متشکل از دو میله فلزی و چند رشته سیم فلزی بوکسل است. میله‌ها در پشت ستون‌های پل قرار گرفته‌اند تا از روبه‌روی پل دیده نشوند.

[caption id="attachment_70201" align="aligncenter" width="1000"] عکس: محمد رضا جعفریان | باشگاه خبرنگاران جوان[/caption]

ناصر طاهری معاون میراث فرهنگی استان اصفهان با اشاره به انتقادات مطرح شده پیرامون اینکه نرده‌گذاری پل هویت این بنا را دست‌خوش تغییر می‌کند گفت: «ما می‌دانیم که این بنا در طول 400 سال گذشته بدون حفاظ و به همین شکل بوده اما با توجه به اتفاقاتی که در طول سال بر اثر سقوط گردشگران از پل رخ می‌دهد، ضرورت ایجاد حفاظ و ایمن‌سازی پل برای ما مسجل شد.» وی در ادامه تصریح کرد: «در بسیاری از آثار تاریخی در ایتالیا و فرانسه اگر پرتگاهی در اثر تاریخی وجود داشته باشد آن را ایمن می‌کنند».

احمد منتظر مرمتگر پیشکسوت اصفهان در یک نشست رادیویی اعلام کرد: «برای انتخاب نوع حفاظ به دو موضوع مهم باید توجه شود، اول «برگشت‌پذیری» طرح. یعنی اینکه اگر نسل آینده بنا به شرایط کشور، تصمیم به حذف این حفاظ‌ها گرفت، امکانش وجود داشته باشد و صدمه‌ای به پل وارد نشود. دوم «الحاقات در منظر پل تاثیر نداشته باشند» یعنی وقتی از کناره‌های زاینده رود به پل نگاه می‌کنیم، دیده نشود.»

او همچنین به کار بردن عنوان «روش آزمون و خطا» برای طرح‌های حفاظ‌گذاری را رد کرد و گفت «همین کابل طرح خوبی است اما مشکل این است که میراث فرهنگی طرح را به نوسازی و بهسازی واگذار کرده و این سازمان باید طرح را برای سه دهنه پل، آنجا که دهنه بزرگ وجود دارد، با هم اجرا می‌کرد ولی برای یک دهنه اجرا کرده است. باید سه دهنه با هم کار شود تا بتوانیم نتیجه بگیریم».

طرح جدید فلزی مانند طرح قدیمی البته مخالفانی هم داشت که ناظر بر مصالح انتخابی و علی‌الخصوص شیوه‌ اجرای آن بود.



احمد فتحی کارشناس ارشد مرمت و مدیر گروه معماری دانشکده‌ فنی سمیه در خصوص تصویر بالا اظهار داشت: «قوانین بین‌المللی مرمت می‌گویند که مرمت یعنی به تعادل پویا بردن یک وضعیت. یعنی بنای تاریخی ما که به دلیلی دچار اختلال عملکردی یا فرمی شده باید مجدداً به جامعه برگردد و در جامعه زندگی کند. وقتی احتمال افتادن افراد از بالای سی و سه پل وجود داشته باشه باید با طراحی صحیح این بنا مجدداً به چرخه‌ عملکرد اجتماع بازگردد ولی طرح فعلی متاسفانه بیشتر یک سرهم بندی ناشیانه به نظر می‌رسد».

یاغش کاظمی پژوهشگر دکتری تخصصی مرمّت بنا از دانشگاه هنر اصفهان می‌گوید: «در دانشگاه هنر اصفهان سر کلاس دکتر پدرام بحث کردیم. آخرش نتیجه گرفتیم که حصارکشی به ارتفاع کوتاه قد بچه‌ها داشته باشیم و آن هم با شاسی‌کشی‌های قابل نصب و جمع شدن سریع و با پانل‌های پلی‌کربنات مات و ضدضربه. پلی کربنات هم شفافیت دارد و دید دهانه‌ی پل را کور نمی‌کند و هم نسبت به شیشه، ضربه‌پذیری بالاتری دارد.

[caption id="attachment_70179" align="aligncenter" width="534"] طرح پیشنهادی یاغش کاظمی[/caption]

 

[caption id="attachment_70181" align="aligncenter" width="535"] طرح پیشنهادی یاغش کاظمی[/caption]

در هر روی و به عقیده کارشناسان به نظر می‌رسد اجرایی شدن طرح حفاظ روی دهنه‌های پل‌های تاریخی اصفهان نیاز به بررسی‌های بیشتری دارد. برخی دیگر از کارشناسان مطابق با تکنولوژی‌ها جدید، پیشنهاد استفاده از سیستم‌های هوشمند را مطرح کرده‌اند. آن‌ها معتقدند با به‌کارگیری انواع حسگرها می‌توان به‌صورت لحظه‌ای و به صورت هشداردهنده از خطرات احتمالی جانی شهروندان کاست.

پس از کش و قوس های فراوان پیرامون این موضوع، دو نکته بیش از هر چیز از نظر کارشناسان شایسته‌ توجه است. نخست آن‌که پیش از هر آزمایشی و اجرای هر طرحی باید پیشنهادات را به طرق مختلف مطرح کرد و به بحث و بررسی گذاشت. عرصه‌های زیستی مردم محلی برای آزمون و خطا و تجربه‌ سلیقه‌ها نیست. نکته دوم آن‌که برای حل مسائل و مشکلات نیاز مبرم به استفاده از پتانسیل دانشگاهی است. ارتباطی بین دانشگاه و مسؤلان نیست. چه در طراحی و چه در اجرا متأسفانه پل قدیمی قربانی بی‌کفایتی مسؤلانی شده که دل‌بخواهانه دست به اقدام زده‌اند.

[related-post id="41572"]

[related-post id="35426"]

[related-post id="31486"]

[related-post id="8401"]