شاید در نگاه اول به نظر بیاید که این نوع از گردشگری خیلی عام نیست و تنها عده‌ای علاقه مند به ادبیات برای اینگونه سفرها اقدام می‌کنند اما در واقع اینچنین نیست و آمارهای اقتصادی گردشگری نشان می‌دهد که گردشگری ادبی طرفداران زیادی دارد، به عنوان نمونه می‌توان تنها به مقبره‌های شعرایی همانند حافظ و سعدی در ایران اشاره کرد که هر ساله میزبان هزاران گردشگر هستند.

گردشگری ادبی انواع مختلفی دارد، گاهی گردشگران تمایل دارند که به مقبره شاعر و نویسنده مورد علاقه خود بروند یکی از نمونه‌های بسیار معروف از این مقصد گردشگری ادبی گورستان پرلاشز در فرانسه است که بزرگانی همانند پل الوار، اسکار وایلد، مارسل پروست و بزرگان ادبیات ایران همچون صادق هدایت و غلامحسین ساعدی در آن آرام گرفته‌اند.

 

ایران در این بخش از گردشگری ادبی بسیار غنی است چرا که ایرانیان عادت دارند بر سر مقبره بزرگان خود سازه‌های معماری نفیسی نیز ایجاد کنند که از این نظر آرامگاه خیام با سازه‌ای شگفت انگیز اثر معمار مشهور هوشنگ سیحون، آرامگاه تاریخی عطار با خوشنویسی‌ها و کاشی‍کاری‌های قابل توجه در نیشابور، آرامگاه حافظ در گورستان تاریخی حافظیه و آرامگاه سعدی با سازه معمار مدرن محسن فروغی در شیراز مثال زدنی است.

همچنین در میان مقبره‌های نویسندگان و شاعران معاصر گورستان ظهیرالدوله در تهران که فروغ فرخزاد، رهی معیری، محمدتقی بهار، ایرج میرزا و … در آن آرام گرفتند، نیز بسیار قابل توجه است.

 

گونه‌ای دیگر از گردشگری ادبی مربوط به فضایی است که گردشگر را به حال و هوای نویسنده در هنگام خلق اثر می‌برد. نمونه‌های بارز این نوع از گردشگری ادبی خانه یا محل کار نویسندگان بزرگ است، خانه چارلز دیکنز و خانه شکسپیر در انگلستان، خانه داستایوسکی و پوشکین در روسیه و… از جمله این فضاها هستند. معمولا در این مکان‌ها وسایل شخصی و کار نویسندگان به نمایش درآمده و در واقع همانند یک موزه نگه‌داری می‌شود.

گاهی نیز فضایی که نویسنده از آن الهام گرفته یا در شاهکارهای ادبیش آن را توصیف کرده نیز مقصد گردشگری قرار می‌گیرد. برای نمونه هتل قوی پیر یا هتل امپریال در انگلستان که علاوه بر اینکه محل خلق برخی از شاهکارهای آگاتا کریستی بوده‌اند، در خلق فضاهایی که صحنه‌های جنایی داستان در آن رخ داده نیز به نویسنده کمک کرده‌اند.

گروه دیگری از جاذبه‌های گردشگری ادبی مکان‌هایی هستند که اصلا وجود خارجی نداشته‌اند و پس از خلق آنها توسط نویسنده مقامات محلی تصمیم گرفته‌اند که این اماکن را به وجود بیاورند. مشهورترین نمونه این گروه خانه شرلوک هولمز کارآگاه مشهور دنیای ادبیات در لندن است که با جزئیات کامل ساخته شده و شما می‌توانید یادگاری‌هایی همانند کلاه یا چوبدستی شرلوک را نیز از آنجا خریداری کنید. همچنین در ایتالیا مقبره نمادینی برای رومئو و ‍ژولیت دو عاشق ناکام تراژدی مشهور شکسپیر ساخته شده‌ است.

در ایران نیز آرش نورآقایی راهنمای سرشناس گردشگری ایران پیشنهاد داده که با الهام از داستان شیرین و فرهاد مقبره‌ای نمادین برای آنها ساخته‌ و یا با استفاده از داستان‌های شاهنامه موزه و بناهایی در سیستان احداث شود.

 

گروه دیگر از جاذبه‌های گردشگری ادبی مراسمی است که به یاد نویسنده و شاعر برگزار می‌شود، معمولابرخی انجمن‌ها، موسسات و بنیادهای ادبی سالانه در ایام مشخصی مراسم، شعرخوانی، جلسات تحلیل آثاریا بزرگداشت برای نویسندگان و شاعران برگزار می‌کنند که البته بارزترین نوع از این جاذبه گردشگری مراسم بزرگداشت مولانا در قونیه است که هرساله هزاران گردشگر از سراسر دنیا را به این منطقه می‌کشاند.

گردشگری ادبی در ایران

ادبیات درخشان‌ترین نقطه فرهنگ ایران است و از این رو ایران می‌تواند به بهشت گردشگری ادبی تبدیل شود اما در تمام این سال‌ها آنچنان که باید این نوع از گردشگری در کشور ما رونق نداشته‌ است، شاید مهمترین عامل آن نبود برنامه در این زمینه است.

از طرف دیگر با وجود آنکه ایران از نظر آرامستان گردی بسیار جذاب است اما در بخش‌های دیگر گردشگری ادبی نتوانسته از پتانسیل‍‌های خود استفاده کند. برای نمونه خانه سیمین و جلال مدت‌هاست که برای تبدیل شدن به موزه مورد مناقشه است یا خانه پدری صادق هدایت سال‌هاست که به عنوان انبار بایگانی بیمارستان امیراعلم استفاده می‌شود و درب آن بر روی علاقه مندان این نویسنده‌ بسته‌ است.

همچنین ایران می‌تواند در روزهای بزرگداشت شاعرانی همانند حافظ و سعدی و خیام که شهرت جهانی دارند مراسم جامعی برگزار کند تا دوستداران این شعرا از سراسر ایران و جهان بتوانند در گردهم بیایند.

به هر کدام از اشکال گردشگری ادبی که نگاه کنیم ایران در زمینه آن ظرفیت بسیار دارد، گردشگری ادبی در ایران همانند گنجی است که فقط باید کسی همت کند و آن را از زیر خاک بیرون بکشد.