چمدان : حوادثی چون سیل، زلزله و فوران آتشفشان پدیده‌هایی طبیعی هستند که در طول تاریخ زندگی بشر رخ داده‌اند و همواره خرابی‌هایی برجای گذاشته‌اند. به‌ویژه زمین‌لرزه‌ یکی از حوادث طبیعی است که به‌دلیل پیش‌بینی‌ناپذیر و آنی‌بودن همواره خسار‌ت‌های جانی و مالی شدیدی به‌دنبال داشته است.

آثار تاریخی هم مانند ساختمان‌های مسکونی و اداری از گزند لرزش‌ها در امان نیستند و اطلاعات تاریخی نشان می‌دهد آثار فرهنگی بسیاری در اثر این حادثه طبیعی نابود شده‌اند. با نگاهی به وبگاه میراث جهانی یونسکو می‌توان به فهرست بلندی از آثاری رسید که در اثر زمین‌لرزه‌هایی که قدمت برخی از آن‌ها به قرون اولیه میلادی باز می‌گردد، از بین رفته‌اند.

اعتقاد بر این است که اولین مقررات مربوط به ساختن خانه‌های ضدزلزله (حداقل در اروپا) به قرن هجدهم میلادی و به خاندان سلطنتی بوربون بازمی‌گردد. منشاء این قوانین مربوط به 5 فوریه 1783 است؛ روزی‌که زمین‌لرزه‌ای مهیب منطقه کالابریا در جنوب ایتالیای امروزی را لرزاند و جان بیش‌از 30‌هزار نفر از مردم این منطقه را گرفت. حکومت بوربون بلافاصله دستور بازسازی ویرانه‌ها را داد و اولین مقررات ایمنی دربرابر زلزله را تنظیم کرد. براساس این مقررات، خانه به‌جای بنا شدن روی ستون‌های خشتی و گلی باید روی اسکلت چوبی ساخته می‌شد. یک مهندس اسپانیایی به‌نام فرانچسکو لاوگا این تکنیک را برپایه مطالعاتی که از ابتدای قرن هجدهم میلادی آغاز شده بود اختراع کرد. خانه‌هایی که از اواخر این قرن ساخته شدند حتی امروزه هم به‌عنوان خانه‌های قابل اعتمادی در منطقه کالابریا مورد استفاده قرار می‌گیرند

ساختمان‌ها از چه زمانی ضدزلزله ساخته شدند؟

لرزش جزئی از طبیعت زمین و تمام سیارات صخره‌ای منظومه خورشیدی است و وقوع آن گریزناپذیر است. اما مهم‌ترین ویژگی انسان سازگاری با محیط زندگی است. بنابراین، مردمانی که در روزگار مختلف در معرض زمین‌لرزه قرار داشته‌اند یاد گرفته‌اند که با این پدیده سازگار شوند. توسعه ساختمان‌های مقاوم و پیروی از اصول صحیح ساختما‌ن‌سازی یکی از شیوه‌های سازگاری است که از دیرباز مردم به اهمیت آن پی بردند و قوانینی برایش وضع کردند. برای مثال، در بند 229 قانونِ 282 ماده‌ای حمورابی آمده است: «اگر معماری، خانه‌ای غیرمقاوم برای فردی بسازد و آن خانه خراب و صاحبش کشته شود، آن معمار کشته خواهد شد.» هرچند این قانون در 18 قرن پیش‌از میلاد حقوق صاحب‌خانه را درنظر می‌گیرد و از کوتاهی در انجام وظیفه معماران پیشگیری می‌کند اما به‌نظر نمی‌رسد خرابی ناشی‌از عوامل طبیعی را هم شامل شود زیرا از دید مردم بابل، عواملی چون زلزله و طوفان پدیده‌هایی بودند که از سوی خدایان برای مجازات گناهکاران فرستاده می‌شدند.

اعتقاد بر این است که اولین مقررات مربوط به ساختن خانه‌های ضدزلزله (حداقل در اروپا) به 32 قرن بعد یعنی به قرن هجدهم میلادی و به خاندان سلطنتی بوربون بازمی‌گردد. منشاء این قوانین مربوط به 5 فوریه 1783 است؛ روزی‌که زمین‌لرزه‌ای مهیب منطقه کالابریا در جنوب ایتالیای امروزی را لرزاند و جان بیش‌از 30‌هزار نفر از مردم این منطقه را گرفت. حکومت بوربون بلافاصله دستور بازسازی ویرانه‌ها را داد و اولین مقررات ایمنی دربرابر زلزله را تنظیم کرد. براساس این مقررات، خانه به‌جای بنا شدن روی ستون‌های خشتی و گلی باید روی اسکلت چوبی ساخته می‌شد. یک مهندس اسپانیایی به‌نام فرانچسکو لاوگا این تکنیک را برپایه مطالعاتی که از ابتدای قرن هجدهم میلادی آغاز شده بود اختراع کرد. خانه‌هایی که از اواخر این قرن ساخته شدند حتی امروزه هم به‌عنوان خانه‌های قابل اعتمادی در منطقه کالابریا مورد استفاده قرار می‌گیرند.

 

نمونه‌هایی از آثار تاریخی که در اثر زلزله ویران شدند

آنگرا دو هروئیسمو | آنگرا دو هروئیسمو شهری در جزیره ترسیه‌را در منطقه خودمختار مجمع‌الجزایر آزرو در پرتغال است. این منطقه در طول تاریخ دستخوش زلزله‌ها و فوران‌های آتشفشانی مهیبی شده است. اما یکی از جدی‌ترین زمین‌لرزه‌های این ناحیه از قرن هجدهم میلادی به بعد، زلزله‌ اول ژانویه 1980 میلادی است که با شدت 7.2 در مقیاس ریشتر به بافت تاریخی و بسیاری دیگر از مناطق جزیره خسارات جدی وارد کرد. بازسازی شهر و مرمت بافت تاریخی چهار سال به‌طول انجامید. سال 1983، یونسکو بافت تاریخی آنگرا دو هروئیسمو را وارد فهرست میراث جهانی کرد.



 

شهر تاریخی احمدآباد | در این شهر تاریخی که در ایالت گوجورات هند قرار دارد تاکنون سه‌ زلزله با شدت بالا در سال‌های 1819، 1821 و 2001 رخ داده است. زلزله سال 2001 که به زلزله گوجورات معروف است در 26 ژانویه و در پنجاه‌ویکمین روز جمهوری هند با شدت 7.7 در مقیاس بزرگای گشتاوری رخ داد. در اثر زلزله 400هزار ساختمان در گوجورات ویران شد که بسیاری از آثار تاریخی احمدآباد هم در شمار این ساختمان‌ها قرار داشت.



 

مجموعه آثار رهبانی ارامنه ایران | مجموعه سه صومعه ارمنی است که در استان‌های آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی قرار دارند. این کلیساها در دوره زمانی میان سده‌های هفتم تا چهاردهم میلادی تاسیس شده‌اند. یکی از این صومعه‌ها، صومعه ئئودوس قدیس مربوط به قرن دهم میلادی است. زلزله‌ای که در 1319 میلادی رخ داد، این صومعه را ویران کرد. شدت خرابی به‌حدی بود که وقتی در سال 1329 میلادی ساختمان بازسازی‌شده افتتاح شد از کلیسای اصلی فقط محراب باقی‌مانده بود. یکی دیگر از بازسازی‌ها و مرمت‌های مهم این صومعه در ابتدای قرن نوزدهم میلادی و به دستور عباس‌میرزا ولیعهد قاجار انجام شد. یونسکو از سال 2008 مجموعه صومعه‌های ارامنه ایران را در فهرست میراث جهانی ثبت کرد.



 

ارگ بم | ارگ بم، بزرگ‌ترین سازه خشتی جهان بود که ردپای قدمت آن به امپراتوری هخامنشیان در قرن‌های ششم تا چهارم پیش‌ازمیلاد باز می‌گشت و یکی از آثار باستانی جهان به‌شمار می‌رفت که در گذر قرن‌ها به‌خوبی حفظ شده بود. اما زلزله 6.6 مقیاس ریشتر 26 دسامبر 2003 این بنای تاریخی را درهم نوردید.



 

آماتریچه | زلزله‌ای بین 23 و 24 آگوست 2016 در مرکز ایتالیا با بزرگای 6 سبب شد که 293 ساختمان تاریخی ازجمله کلیساها یا آسیب ببینند یا به‌طور کامل تخریب شوند. از جمله این بناهای تاریخی می‌توان به صومعه سانتا کیارا و ساعت کلیسای جامع شهر کامرینو، کلیسای سن بنه‌دتوی شهر پروجا و کلیسای سن جووانی آماتریچه که همگی از آثار سده‌های میانی و عصر نوزایی هستند اشاره کرد. هرچند این آثار جزو میراث جهانی یونسکو نیستند اما از میراث فرهنگی با ارزش مرکز ایتالیا به‌شمار می‌رفتند.



 

باغ‌های ایرانی | باغ‌ها ایرانی شامل 9 باغ مربوط به دوره‌ها و اقلیم‌های مختلف است. این باغ‌ها از مدل چهار باغ پیروی می‌کنند که براساس آن، باغ به چهار بخش تقسیم می‌شود. طراحی باغ‌های ایرانی بر اصول علم هندسه و استفاده بهینه از آب به‌عنوان عنصر اصلی مبتنی است و قدمت آن به قرن ششم پیش‌ازمیلاد بازمی‌گردد. زلزله 1743 به باغ فین کاشان و زلزله 1981 به باغ شاهزاده در ماهان کرمان به‌شدت آسیب زد. عکس زیر باغ شاهزاده ماهان کرمان را نشان می‌دهد.



 

بازار تبریز | در 1780 میلادی در ابتدای سلطنت قاجارها، زلزله‌ای که در تاریخ زمین‌لرزه‌های تبریز بسیار مهیب و تکرارنشدنی بود تمام این شهر و درنتیجه بازار تبریز را که امروزه جزو میراث جهانی یونسکو است کاملاً ویران کرد. اما تبریز به‌سرعت بازسازی و به پایتخت ولیعهدهای قاجار تبدیل شد.



 

حمام‌های کاراکالا | مجموعه حمام‌های کاراکلا، دومین مجموعه گرمابه‌ای بزرگ شهر رم است که در زمان امپراتور سِپتیمیوس سِوِروس و پسرش امپراتور کاراکالا در 212 بعدازمیلاد ساخته شد و تا سال 530 میلادی به‌عنوان گرمابه عمومی فعالیت کرد. حمام‌های کاراکلا در زلزله سال 2009 لاکوییلا که بخش‌های وسیعی از مرکز ایتالیا را لرزاند به‌شدت آسیب دید. علاوه‌بر این اثر تاریخی که ثبت جهانی یونسکو است بسیاری از آثار تاریخی مرکز ایتالیا به‌سبب این زلزله ویران شدند. عکس زیر، تصویر ویرانه‌های کلیسای جامع کُلِمجو را در لاکوییلا نشان می‌دهد.



 

برج بورانه | برج بورانه در شمال قرقیزستان امروزی قرار دارد که زمانی جزو شهر تاریخی بَلاساغون در سغد در مسیر راه ابریشم بود. زلزله شدیدی که در قرن پانزدهم میلادی رخ داد نیمی از راس این برج را تخریب کرد و ارتفاع آن را به 25 متر کنونی کاهش داد.

[related-post id="5121"]



 

[related-post id="2005"]

[related-post id="5052"]