مهتاب جودکی در شهروند نوشت: نه فقط آلمان، که کشورهایی مثل اتریش، فرانسه و ایتالیا هم در سیستم وقت‌دهی سفارتخانه‌های خود تغییراتی ایجاد کرده‌اند و وقت مصاحبه متقاضیان سفر را چندماه بعد، سال دیگر یا٣٠ماه بعد تعیین کرده‌اند. این تغییرات تلاش متقاضیان را برای تعیین وقت مصاحبه با چالش روبه‌رو کرده است؛ یا باید صبر ایوب داشت یا باید قیدش را زد. پیش از این، اگر برخوردهای تند با متقاضیان در سفارتخانهها از مشکلات اصلی بود، حالا تعیین وقت برای تقاضای ویزا در ایران از کشورهای خارجی مسأله شده است.
آلمان، مقصد ناممکن
قصه آلمان با باقی سفارتخانهها در تهران فرق دارد. زمان‌های طولانی انتظار از سوی سفارت آلمان، سفر به این کشور را غیرممکن کرده است. چنان‌که بیشترین واکنش‌ها و اعتراضات را از سوی متقاضیان ایرانی در پی داشته است. در سایت سفارت جمهوری فدرال آلمان در ایران، زمان احتمالی وقت انتظار سفارت برای ارایه درخواست بعد از ثبت‌نام، برای گروه‌های مختلف متقاضی در جدولی تخمین شده است. برای مثال براساس این جدول، متقاضیانی که ژانویه ٢٠١٨ ثبت‌نام کرده اند، درصورت درخواست پیوست به خانواده یا ازدواج از اواخر آگوست تا اواخر سپتامبر ٢٠١٨ وقت مصاحبه دارند، برای اقامت تحصیلی یا فرصت مطالعاتی اواسط ژوئن ٢٠١٩ تا اوایل سپتامبر ٢٠١٩ وقت خواهند داشت و متقاضیان سایر اقامت‌های بلندمدت اواخر دسامبر ٢٠١٨ تا اوایل آوریل ٢٠١٩ وقت مصاحبه خواهند داشت. این بازه‌های زمانی برای کسانی که دیرتر ثبت‌نام کرده‌اند، تا اواسط فوریه ٢٠٢١ متغیر است.
از تاریخ‌ها پیداست که به علت تقاضای پرشمار درخواست انواع روادید، شرایط سختی برای تعیین وقت مصاحبه در سفارت آلمان در تهران وجود دارد. این شرایط سخت از سویی باعث شده بسیاری از تصمیمشان برگردند و تقاضایشان را لغو کنند. «فاطمه» که قرار است برای ادامه تحصیل به آلمان برود، توی همین صف‌های مجازی بود اما وقتی چندنفری از تصمیمشان منصرف شدند، کارش جلو افتاد. او از تجربه‌اش به «شهروند» می‌گوید: «آلمان تقریبا وقتی دوسال‌ونیمه به متقاضیان می‌دهد و به من که برنامه ادامه تحصیل دارم، طبق جدولی که در سایت آمده، در بازه زمانی اول شهریور تا اواسط مهرماه وقت تعیین شده. اما وقت من هم که انتظار داشتم دیرتر از اینها باشد، با کنسل‌کردن تعداد زیادی از متقاضیان جلوتر افتاد؛ بعضی‌ها یا مدارکشان جور نشد یا اینکه به دلیل گران‌شدن یورو از رفتن منصرف شدند. علاوه بر این، دولت هم گفته که دیگر به لیسانسه‌ها ارز به نرخ دولتی نمی‌دهد و این باعث شده خیلی‌ها رفتنشان را کنسل کنند. حجم کنسلی‌ها آن‌قدر زیاد بود که کار من دو سه‌ماه جلوتر افتاد.»
درحالی که با شرایط پیچیده وقت‌دهی سفارت‌ها، بسیاری کار را به دلالان می‌سپارند، این‌طور که «فاطمه» توضیح می‌دهد، با گران‌شدن یورو کار دلالان وقت هم لنگ مانده: «همیشه می‌گفتند پایین خیابان سفارت آلمان عده‌ای هستند که اگر کار را به آنها بسپری، برایت وقت می‌گیرند اما امسال به دلیل سخت‌گیری سفارت آلمان کار با حضور این دلال‌ها هم به سرانجام نمی‌رسد. سخت‌گیری به حدی است که سر ماجرای برخوردهای بد و گرفتن رشوه، کارکنان سفارت را در خود آلمان بازجویی کرده‌اند و دیگر نمی‌شود با این روش هم کاری از پیش برد. دلال‌ها هم دیگر کارشان پیش نمی‌رود.» فاطمه تعریف می‌کند که یکی از دوستانش ٥٥٠٠ یورو به یکی از این دلال‌ها داده و دست آخر نتوانسته کارش را به سرانجام برساند، دلال فقط توضیح داده که به جایی نرسیده و موبایلش را خاموش کرده و دیگر پول را پس نداده؛ با سخت‌ترشدن شرایط موارد این‌چنینی باز هم بیشتر شده است.
اتریش؛ سال دیگر بیایید
در وب‌سایت سفارت اتریش آمده که برای قرار ملاقات، بیش از ٩٠ روز و حداقل ٤ هفته قبل از تاریخ سفر درخواست کنید، اما مشکل اینجاست که اتریش تا سال آینده به متقاضیان سفر به این کشور وقت سفارت نمی‌دهد. سمانه یکی از متقاضیان تحصیل در اتریش، ایمیلی که از سفارت این کشور در تهران دریافت کرده را نشان می‌دهد: «متاسفانه تمامی وقت‌ها تا آخر سال میلادی پر است. خواهشا اواخر سال میلادی مجددا ایمیل ارسال فرمایید.»
چندی پیش گروهی از متقاضیان ایرانی دکترا/PHD در نامه‌ای اعتراض‌شان را به دانشگاه وین اعلام کردند. در نامه آنها اشاره شده که طبق آخرین اخبار دانشگاه وین، همه متقاضیان دکترا باید تا پایان سپتامبر سال ٢٠١٨ شخصا ثبت نام کنند و بعد از این مهلت تمام برنامه‌ها منقضی خواهد شد و ناچارند دوباره اپلای کنند: «ما به‌عنوان گروهی از متقاضیان ایرانی دکترا/PHD، با توجه به اینکه روند گرفتن ویزا ممکن است برای ما طولانی‌تر شود، تقاضا داریم فرصتی به ما بدهید، چرا که در غیر این‌صورت با وجود تلاش‌ها، شانس‌مان را برای ورود به دانشگاه وین از دست خواهیم داد، بنابراین از شما می‌خواهیم که قانون جدید را برای متقاضیان قبلی متوقف کنید، زیرا درحال حاضر اکثر ما در روند دریافت ویزا هستیم و انتظار برای نتایج ویزا از مرکز مهاجرت اتریش معمولا حدود یک‌سال طول می‌کشد و در این‌صورت برای ما امکان‌پذیر نیست تا پایان سپتامبر ٢٠١٨ در دانشگاه ثبت نام کنیم.»
چندی پیش گروهی از متقاضیان ایرانی دکترا/PHD در نامه‌ای اعتراض‌شان را به دانشگاه وین اعلام کردند. در نامه آنها اشاره شده که طبق آخرین اخبار دانشگاه وین، همه متقاضیان دکترا باید تا پایان سپتامبر سال ٢٠١٨ شخصا ثبت نام کنند و بعد از این مهلت تمام برنامه‌ها منقضی خواهد شد و ناچارند دوباره اپلای کنند: «ما به‌عنوان گروهی از متقاضیان ایرانی دکترا/PHD، با توجه به اینکه روند گرفتن ویزا ممکن است برای ما طولانی‌تر شود، تقاضا داریم فرصتی به ما بدهید، چرا که در غیر این‌صورت با وجود تلاش‌ها، شانس‌مان را برای ورود به دانشگاه وین از دست خواهیم داد، بنابراین از شما می‌خواهیم که قانون جدید را برای متقاضیان قبلی متوقف کنید، زیرا درحال حاضر اکثر ما در روند دریافت ویزا هستیم و انتظار برای نتایج ویزا از مرکز مهاجرت اتریش معمولا حدود یک‌سال طول می‌کشد و در این‌صورت برای ما امکان‌پذیر نیست تا پایان سپتامبر ٢٠١٨ در دانشگاه ثبت نام کنیم.»
ایتالیا؛ تمام وقت‌ها پر شده
در سایت رزرو آنلاین ویزای سفارت ایتالیا در تهران در اطلاعیه‌ای آمده: «تمام وقت‌ها برای ثبت نام ویزای تحصیلی به دلیل تقاضای زیاد، رزرو شده و از این‌رو سرویس نوبت‌دهی بسته شد.» البته سفر به ایتالیا برای گردشگری و کسب‌وکار غیر ممکن نیست، اما گرفتن وقت سفارت ایتالیا سخت است، بسیار سخت. دلیل هم چیزی نیست جز اینکه برای نوبت‌دادن برای تعیین وقت مصاحبه سفارت ایتالیا، زمان کم است. علاوه بر این، زمان‌دهی تصادفی سفارت ایتالیا برای تعیین زمان مصاحبه سرعت کار را کمتر هم می‌کند و با حجم بالای تقاضای سفر به ایتالیا، نوبت‌ها زود پر می‌شود. سخت بودن تعیین وقت ایتالیا از مدت‌ها پیش باعث شده بود پای دلالان به نوبت‌دهی آنلاین هم باز شود. برای همین سفارت ایتالیا سال پیش اعلام کرد که سیستم تعیین وقت برای ارایه درخواست روادید را تغییر داده است.
برای سخت کردن کار دلالان و جلوگیری از اینکه تنها واسطه‌گران غیرقانونی (که ٢٤ ساعته کار می‌کنند) بتوانند به وقت‌ها دسترسی داشته باشند، سفارت تصمیم گرفت تا پیشاپیش تاریخ و ساعت بازگشایی وقت‌ها را روی سایت خود اعلام کند تا افراد عادی هم آماده باشند در لحظه اعلام شده، وارد سایت شوند و تعیین وقت کنند. واسطه‌گری غیرقانونی در تعیین وقت باعث شد سفارت ایتالیا ارتباط با آژانس‌های مسافرتی را برای دادن وقت، قطع کند.
فرانسه، هلند، بلژیک؛ کمی آسان‌تر سفر کنید
جمع‌آوری پرونده‌های تقاضای ویزای فرانسه از ١٨ ژوئیه ٢٠١٧ به شرکت خصوصی VFS سپرده شد تا کارهای دریافت ویزا و بررسی مدارک متقاضیان با یک سیستم واسطه، خارج از سفارت انجام شود، درست در مجتمع تجاری پالادیوم تهران. این واسطه‌گری باعث شده کار مراجعه‌کننده‌ها زودتر از پیش راه بیفتد.
در وب‌سایت وی اس گلوبال در بخش درخواست روادید فرانسه در ایران، روند درخواست وقت روادید توضیح داده شده که برای گرفتن وقت ارایه مدارک انواع روادید گردشگری، کاری و حرفهای، خانوادگی یا خصوصی باید ایمیلی زد و نخستین وقت درخواست٢١ آگوست ٢٠١٨ خواهد بود؛ حدود دو ماه دیگر.
هر چند معمولا وقت‌های موجود در سایت سفارت برای یک تا سه هفته آینده باز می‌شود، اما این‌جا هم با تعداد بالای متقاضیان نوبت‌ها زود پر می‌شود و چاره‌ای نیست جز انتظار برای باز شدن وقت جدید. در سفارت هلند هم قصه همین است. کارها به وی اس گلوبال سپرده شده و باید دست کم یک ماه و نیم قبل از سفر برای گرفتن وقت سفارت دست به کار شد چون تعداد متقاضیان سفر به هلند هم کم نیست.
از اطلاعات سفارت بلژیک در تهران هم این‌طور به نظر می‌آید که سفر به این کشور اروپایی هم چندان سخت نیست، هرچند ورود به این کشور هم ویزای شینگن لازم دارد. از خرداد سال پیش، سفارت بلژیک در تهران استفاده از فرآیند ویزای اینترنتی را آغاز کرده است. متقاضیان باید در سایت ثبت نام کنند و شماره اینترنتی بگیرند. این کار باید یک ماه و نیم تا دو ماه قبل از سفر انجام شود و اگر متقاضی در روز ملاقات تعیین شده در سفارت نباشد، اجازه دریافت وقت مجدد تا سه ماه دیگر به او داده نمی‌شود. در وب‌سایت تعیین وقت ویزای سفارت بلژیک نوشته شده که زمان انتظار برای وقت سفارت تجاری گاهی بسیار طولانی است و آنها درباره این متقاضیان سختگیرانه‌تر عمل می‌کنند. دلیلش این است که بلژیک مثل خیلی از کشورهای دیگر تمایل دارد ساکنان بومی کشورش را به کار گیرد یا از اتباع کشور خود به‌عنوان نیروی کار شاغل استفاده کند. برای وقت سفارت توریستی اما زمان انتظار کمی فرق می‌کند؛ درخواست ویزا باید حداقل یک ماه قبل از تاریخ تخمینی سفر به سفارت داده شود.
ارز مسافرتی تقاضای سفر را زیاد کرده
جدا از اینکه چقدر شرایط نابسامان اقتصادی یا حتی تب تند مدرک گرفتن از کشورهای دیگر در افزایش تقاضای سفر تأثیر داشته، بعضی از کارشناسان ارز مسافرتی را دلیل تقاضای زیاد سفر به کشورهای دیگر می‌دانند و بسته شدن نوبت‌دهی سفارتخانهها. اردشیر اروجی، کارشناس گردشگری یکی از آنهاست. او به «شهروند» می‌گوید: «وقتی سفر به این ارزانی باشد و درآمدزایی هم داشته باشد، معلوم است که برایش سر و دست می‌شکنند و صددرصد به افزایش تقاضا می‌انجامد.»
بر اساس سیاست جدید ارزی متقاضیان سفر می‌توانند به نرخ دولتی ارز بگیرند. پرداخت ارز مسافرتی یک‌بار در سال برای مسافران هوایی به مقصد کشورهای ارمنستان، آذربایجان، بلاروس، استونی، لتونی، لیتوانی، گرجستان، قزاقستان، قرقیزستان، مولداوی، روسیه، تاجیکستان، ترکمنستان، اوکراین، ازبکستان، ترکیه، افغانستان، بحرین، قطر، کویت، پاکستان، عمان و امارات متحده عربی حداکثر به مبلغ ٥٠٠ یورو و برای سایر کشورها مبلغ ١٠٠٠ یورو تعیین شده است.
اروجی می‌گوید این روند، متقاضیان سفر به کشورهای هزار یورویی را بیشتر کرده است: «نمی‌توان گفت در طولانی‌تر شدن مدت وقت‌دهی سفارت‌ها عمدی در کار بوده است. افزایش تقاضا به دلیل دادن ارز دولتی است، به‌خصوص برای کشورهای دور که گردشگرانش می‌توانند با هزار یورو بروند و با صرفه‌جویی در سفرهای کوتاه‌مدت، مابقی ارزشان را در بازار آزاد بفروشند و سود کنند.»
در سه ماه گذشته ٣١٠میلیون دلار ارز مسافرتی به متقاضیان پرداخت شده است. مخالفان دادن ارز مسافرتی پس از آمارهای اعلام شده به خروج ارز از کشور معترض شده‌اند و تصمیم به ادامه این روند را در شرایط اقتصادی حاضر نامعقول دانسته‌اند. به همین دلیل بنا شده ماجرا دوباره بررسی شود و پیشنهاد شده که تنها به دانشجویان، بیماران و افراد دارای شرایط خاص ارز دولتی بدهند و مابقی ازجمله گردشگران ارز آزاد بگیرند. او که مدیر کل سابق دفتر آمار و برنامه‌ریزی سازمان میراث فرهنگی بوده، آماری از تراز منفی گردشگری ایران می‌دهد: «در حال حاضر تراز گردشگری ما بشدت منفی است. طبق آمار سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در سال ٩٦ بیش از ١٠میلیون گردشگر خروجی داشته‌ایم و ٥میلیون نفر ورودی. اگر هزینه‌کرد هر گردشگر خروجی را هزار دلار فرض کنیم، یعنی ٥میلیارد دلار از صنعت نفت را به صنعت گردشگری داده‌ایم.»
بر اساس سیاست جدید ارزی متقاضیان سفر می‌توانند به نرخ دولتی ارز بگیرند. پرداخت ارز مسافرتی یک‌بار در سال برای مسافران هوایی به مقصد کشورهای ارمنستان، آذربایجان، بلاروس، استونی، لتونی، لیتوانی، گرجستان، قزاقستان، قرقیزستان، مولداوی، روسیه، تاجیکستان، ترکمنستان، اوکراین، ازبکستان، ترکیه، افغانستان، بحرین، قطر، کویت، پاکستان، عمان و امارات متحده عربی حداکثر به مبلغ ٥٠٠ یورو و برای سایر کشورها مبلغ ١٠٠٠ یورو تعیین شده است.
اروجی می‌گوید این روند، متقاضیان سفر به کشورهای هزار یورویی را بیشتر کرده است: «نمی‌توان گفت در طولانی‌تر شدن مدت وقت‌دهی سفارت‌ها عمدی در کار بوده است. افزایش تقاضا به دلیل دادن ارز دولتی است، به‌خصوص برای کشورهای دور که گردشگرانش می‌توانند با هزار یورو بروند و با صرفه‌جویی در سفرهای کوتاه‌مدت، مابقی ارزشان را در بازار آزاد بفروشند و سود کنند.»
در سه ماه گذشته ٣١٠میلیون دلار ارز مسافرتی به متقاضیان پرداخت شده است. مخالفان دادن ارز مسافرتی پس از آمارهای اعلام شده به خروج ارز از کشور معترض شده‌اند و تصمیم به ادامه این روند را در شرایط اقتصادی حاضر نامعقول دانسته‌اند. به همین دلیل بنا شده ماجرا دوباره بررسی شود و پیشنهاد شده که تنها به دانشجویان، بیماران و افراد دارای شرایط خاص ارز دولتی بدهند و مابقی ازجمله گردشگران ارز آزاد بگیرند. او که مدیر کل سابق دفتر آمار و برنامه‌ریزی سازمان میراث فرهنگی بوده، آماری از تراز منفی گردشگری ایران می‌دهد: «در حال حاضر تراز گردشگری ما بشدت منفی است. طبق آمار سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در سال ٩٦ بیش از ١٠میلیون گردشگر خروجی داشته‌ایم و ٥میلیون نفر ورودی. اگر هزینه‌کرد هر گردشگر خروجی را هزار دلار فرض کنیم، یعنی ٥میلیارد دلار از صنعت نفت را به صنعت گردشگری داده‌ایم.»
ما هنوز منتظریم
سیستم جدید وقت‌دهی سفارتخانهها در تهران انتقادات را به فضای مجازی کشانده. واکنش‌ها در شبکه‌های اجتماعی اینترنتی هم بیشتر به تغییرات عملکرد سفارت آلمان بوده است.
«ال دودرینو» یکی از کاربران توییتر نوشته: «سفارت آلمان با این سیستم وقت‌دادن جدیدش به صراحت داره میگه آقا ما نمیخوایم شما رو، نیا. دیگه کشوری که دومیلیون نیروی کار ارزون‌قیمت وارد کرده، دانشجوی خارجی اونم ایرانی میخواد چیکار؟ بهت وقت میدن واسه دوسال بعد. جدی.» این توییت بازخوردهای زیادی داشته و بارها ریتوییت شده. کاربری به نام «آرهینوش» که به یک نشست تجاری دعوت بوده و تغییرات تازه سفرش به مشکل خورده، به این توییت این‌طور پاسخ داده: «هنوز به من ایمیل نزدن اعلام وقت کنن بعد از سه هفته. ویزای تجاری میخام ولی دیگه چه بیزینس میتینگی بعد از این همه وقت؟»
«کابز» هم نوشته: «من هفته دوم فروردین ثبت‌نام ویزای تجاری کردم، هنوز ایمیل نگرفتم! این‌قدر که یک‌ماه پیش دوباره رفتم ثبت‌نام کنم چون فکر کردم شاید اسمم پاک شده که پیغام داد شما تو لیست هستید، منتظر ایمیل بمانید و ما هنوز بعد از ۳ماه‌ونیم منتظریم!»
اردشیر توییت کرده: «اگر کسی امروز از سفارت آلمان وقت مصاحبه برای پذیرش تحصیلی بگیره، ٣٠ ماه دیگه (دسامبر ٢٠٢٠) نوبتش می‌رسه. مدت زمان انتظار تا همین چندماه پیش ۸ماه بود.» کاربر دیگری حرفهای اردشیر را ریتوییت کرده و پایش نوشته: «این توییت که ریتوییت کردم (وقت سفارت آلمان، ٣٠ماه بعد) خیلی ترسناکه. کم‌کم به جایی می‌رسیم که بچه که به دنیا میاد، باید براش پوشک و سیسمونی و تخت و کمد و وقت سفارت.»
«ال دودرینو» یکی از کاربران توییتر نوشته: «سفارت آلمان با این سیستم وقت‌دادن جدیدش به صراحت داره میگه آقا ما نمیخوایم شما رو، نیا. دیگه کشوری که دومیلیون نیروی کار ارزون‌قیمت وارد کرده، دانشجوی خارجی اونم ایرانی میخواد چیکار؟ بهت وقت میدن واسه دوسال بعد. جدی.» این توییت بازخوردهای زیادی داشته و بارها ریتوییت شده. کاربری به نام «آرهینوش» که به یک نشست تجاری دعوت بوده و تغییرات تازه سفرش به مشکل خورده، به این توییت این‌طور پاسخ داده: «هنوز به من ایمیل نزدن اعلام وقت کنن بعد از سه هفته. ویزای تجاری میخام ولی دیگه چه بیزینس میتینگی بعد از این همه وقت؟»
«کابز» هم نوشته: «من هفته دوم فروردین ثبت‌نام ویزای تجاری کردم، هنوز ایمیل نگرفتم! این‌قدر که یک‌ماه پیش دوباره رفتم ثبت‌نام کنم چون فکر کردم شاید اسمم پاک شده که پیغام داد شما تو لیست هستید، منتظر ایمیل بمانید و ما هنوز بعد از ۳ماه‌ونیم منتظریم!»
اردشیر توییت کرده: «اگر کسی امروز از سفارت آلمان وقت مصاحبه برای پذیرش تحصیلی بگیره، ٣٠ ماه دیگه (دسامبر ٢٠٢٠) نوبتش می‌رسه. مدت زمان انتظار تا همین چندماه پیش ۸ماه بود.» کاربر دیگری حرفهای اردشیر را ریتوییت کرده و پایش نوشته: «این توییت که ریتوییت کردم (وقت سفارت آلمان، ٣٠ماه بعد) خیلی ترسناکه. کم‌کم به جایی می‌رسیم که بچه که به دنیا میاد، باید براش پوشک و سیسمونی و تخت و کمد و وقت سفارت.»
نظر شما