چمدان :  در گوشه گوشه لالجین کارگاه‌های سفال به چشم می‌خورد برخی کارگاه‌ها تولیدات شاخص، چشمگیر و نوآورانه و هنرمندانه دارند اما بیشتر کارگاه ها محصولاتی کاملا مشابه هم دارند، نقاشی روی سفال‌ها چندان با کیفیت و زیبا نیست و اغلب تکراری است و اثری از لعاب های گوناگون ایرانی به چشم نمی‌خورد و مردم مدام از یکدیگر می پرسند که کدام یک از سفال ها از نظر بهداشتی مناسب استفاده به عنوان ظرف غذاست و کدام یک نیست و هیچ برچسب راهنمایی در این مورد به چشم نمی‌خورد.

اغلب قیمت‌ها بسیار کم است و طراحی ها نیز بسیار نازل به ویژه در مورد مجسمه‌ها،  کمترکارهای با ارزش هنری قابل قبول و در سطح  استانداردهای جهانی پیدا می‌شود و همه این موارد ما را به این فکر وا می دارد که آیا دلیل جهانی شدن لالجین سفال‌های آن است یا  انبوه کارگاه‌های سفال در آن؟

صنعتگران برای آنکه فروش مناسبی داشته‌باشند، روزانه حجم زیادی تولید دارند که نتیجه آن ایجاد روزانه 65 تن ضایعات سفال و سرامیک است در اطراف مسیر لالجین بر روی هم انباشت شده‌است.



حسین زندی، فعال مدنی حوزه میراث فرهنگی و صنایع دستی همدان در اینباره  به خبرنگار چمدان گفت: در بسیاری از شهرهای  دنیا  که کار سفال در آنها رواج دارد و معروف است معمولا صنعتگران کارهایی با تعداد کم ، خاص و قیمت بالا تولید می‌کنند و می‌فروشند، اما سفالگران در لالجین می‌گویند سود ما در تولید هرچه بیشتر است که این مساله سبب می‌شود هم خاک بیشتری مصرف شود، هم صنعتگر در تماس مداوم با مواد شیمیایی مربوط به پخت و لعاب آسیب بیشتری ببیند و کیفیت کارها نیز کم شود، به همین خاطر است که  به غیراز دو الی سه کارگاه، باقی  کارگاه‌ها سفال با کیفیت مناسب تولید نمی‌کنند و لالجین تنها از نظر تعداد کارگاه و تولید انبوه برتر است در حالی که باقی شهرها مانند میبد به سمت کیفیت و برند سازی حرکت کرده‌اند.

وی ادامه داد: اطراف لالجین و شهرک صنعتی را تل‌هایی  پر از پسماند سفال فرا گرفته که هم چهره زشتی به این منطقه داده و هم نشان از مصرف نادرست خاک دارد و این در شرایطی است که به هر حال این خاک نامحدود و تمام شدنی نیست وبرخی نیز عنوان می‌کنند به انتها رسیدن خاک باقی مانده ، با این حجم مصرف چندادن دور نیست و شاید تا دهه‌ای دیگر خاکی باقی نمانده‌باشد.



مهدی کریمی منسوب، تولید کننده سفال در لالجین و کارشناس صنایع دستی نیز در مورد همین مساله به خبرنگار چمدان گفت: صنعتگران روزانه حجم زیادی خاک مصرف می‌کنند  و به نظر می‌رسد که اکنون خاک کم آمده‌ چرا که بسیاری از تولید کنندگان از روستاهای اطراف مانند دستجرد خاک تهیه می‌کنند و تولیدات آنها دیگر ازخاک لالجین نیست .

وی ادامه داد: شاهدیم که در لالجین حجم انبوهی از سفال تولید می‌شود، اما استانداردها در مورد آن رعایت نمی‌شود که این مساله قطعا اتفاق خوبی نیست، اما صنعتگران مقصر اصلی این وضعیت نیستند، چرا که صنعتگران زیادی از این بازار ارتزاق می‌کنند و ناچارند که تولید انبوه داشته باشند، از نظر من در به وجود آمدن چنین شرایطی مسئول سیاستگذاری کلان، یعنی سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری مقصر است.

• کاسه توالت که صنایع دستی نیست!

این مدرس دانشگاه آزاد و دانشگاه علمی کاربردی لالجین اظهار کرد: متاسفانه امروز در لالجین به هر کس که گل آورده، پروانه تولید می‌دهند، تا رضایت همه را به دست بیاورند در حالی که پروانه  تولید باید به واحدهایی تعلق گیرد که استانداردها و چارچوب‎ها را رعایت می‌کنند، اما  به جای این کار، مسولان ترجیح می‌دهند که آمارها را بالاببرند و بگویند که در لالجین 2000 کارگاه وجود دارد، درحالی که برخی از این کارگاه‌ها کاسه توالت و روشویی تولید می‌کنند که اصلا صنایع دستی محسوب نمی‌شود.

کریمی منسوب با اشاره به اطلاق عنوان شهر جهانی صنایع دستی به لالجین توضیح داد: منطقه‌ای را  که بافت روستایی داشته ابتدا شهر و سپس شهرجهانی کرده‌اند، اما این اتفاق بر روی کاغذ افتاده و تنها رزومه‌ای برای مدیران است چرا که موجب  تغییری در لالجین نشده‌است.

او با تاکید بر اینکه کارشناسان خبره و سازمان متولی صنایع دستی باید برای بالارفتن کیفیت و خلاقانه شدن طرح‌ها به صنعتگران خط بدهند، گفت: نتوانسته‌ایم که ارتباط  میان صنعتگر عامی و سفالگری هنری را  برقرار کنیم ، این کار نیاز به افراد تحصیل کرده و متخصص دارد تا طرح در اختیار صنعتگر بگذارند، در حالی که بدنه کارشناسی اداره کل میراث فرهنگی ضعیف است و قادر به برقراری این ارتباط نیست،  در حال حاضر متولیان منتظر هستند که یک صنعتگر خودش نوآوری داشته‎باشد، طرحی جدید ابداع کند، بعد بیاید جلو سازمان التماس کند  که طرحش را ثبت کنند و درنهایتا این اتفاق نیفتد، چرا که سازمان میراث‌فرهنگی  نتوانسته راه حلی برای ثبت آثار و حفاظت از آن ها در برابر کپی کاری پیدا کند، بنابراین طبیعی است که یک صنعتگر لالجینی به فکر نوآوری نباشد، چرا که روز بعد همسایه‌اش طرح او را کپی خواهد کرد.



این صنعتگر با بیان اینکه نیاز است معاونت صنایع دستی جدولی از محصولات مناسب و قابل استفاده در لالجین را تهیه کند، اظهار کرد: ما در گذشته اتحادیه‌ای داشتیم که بنا بر مهارت هر صنعتگر به هر کارگاه ساخت یک محصول را محول می کرد، مثلا یک کارگاه را مسول ساخت خمره  می‌کرد و خود اتحادیه نیز مسولیت فروش محصولات آن کارگاه را بر عهده می‌گرفت، به این شکل که به خریداران اطلاع می داد که اگر تمایل به خرید خمره دارند می توانند آن رااز  فلان کارگاه تهیه کنند، اما امروز شاهدیم که یک لالجینی از دست همسایه خود در امان نیست و بلافاصله دیگران محصولات یک صنعتگر خلاق را کپی می‌کنند، علاوه بر آن کارگاه ها برای اینکه بتوانند فروش داشته باشند،  یک روز مجسمه می‌زند، روز دیگر کوزه درست می کند و  چند صباح بعد تندیس گچی کار می‌کنند و برای با لابردن میزان فروش به هرچیزی متوسل می شوند و دیگر تخصص و حرفه‌ای بودن در یک سبک خاص مد نظر نیست.

• ثبت معنوی آثار در کشور با مشکل روبروست

همانطور که پیش از این نیز اشاره شد به نظر می‌آید نبود ساز و کار مناسبی برای ثبت خلاقیت و نوآوری‌ها در عرصه سفال یکی از مهم‌ترین دلایل به وجود آمدن بازاری بی کیفیت باشد، بهمن نامورمطلق، معاون صنایع دستی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار چمدان در مورد این معضل توضیح داد: ما به طور کلی در ثبت معنوی آثار در کل کشور دچار مشکل هستیم اما  با همکاری وزارت ارشاد و وزارت دادگستری فعالیت‌هایی را در این زمینه آغاز کردیم.

وی ادامه داد: البته اکنون نیز اگر کسی بخواهد اثرش را ثبت کند، مشکلی نیست، حتی یک مورد هم  داشته‌ایم که هنرمندی اثری را ثبت کرده بود و دیگران را که کپی کرده بودند مورد بازخواست قرار دادیم و کارهایشان جمع آوری شد، بنابراین این کار امکان‌پذیر است اما اطلاع رسانی خوبی نشده که  هنرمندان از آن اطلاع پیدا کنند اما به هر حال هنوز در حوزه ثبت نه تنها برای صنایع دستی بلکه برای  همه کارهای هنری مشکل وجود دارد و ثبت کارهای هنری بسیار پیچیده است.

متولیان منتظر هستند که یک صنعتگر خودش نوآوری داشته‎باشد، طرحی جدید ابداع کند، بعد بیاید جلو سازمان التماس کند  که طرحش را ثبت کنند و درنهایتا این اتفاق نیفتد، چرا که سازمان میراث‌فرهنگی  نتوانسته راه حلی برای ثبت آثار و حفاظت از آن ها در برابر کپی کاری پیدا کند

تولید انبوه سفال در لالجین نه تنها سبب بی کیفیتی و مصرف بی رویه خاک شده بلکه آنقدر این روزها چشمگیر است که داد محیط زیستی ها را نیز در آورده ، عادل عربی، معاون نظارت و پایش محیط زیست استان همدان، در ارتباط با این تولید انبوه و ضایعات تولید شده از آن، به خبرنگار چمدان اظهار می‌کند: بحث ضایعات سفال، گچ و سرامیک در لالجین مصیبت بزرگی شده که حل آن بسیار سخت، زمان بر و کند است، همچنین این ضایعات در حاشیه یکی از رودخانه های فصلی انباشته  می‎شد که به تازگی، زمینی را که به دلیل خاک برداری گود شده‌بود، به  این ضایعات  اختصاص دادیم در واقع  انتخابی میان میان بد و بدتر انجام دادیم، بنابراین اکنون ضایعات  در حال جابه‌جایی است اما این فرآیند بسیار کند پیش می‌رود.

• دلیلی برای پرداختن به این مسائل نیست!

در حالی که همه از این تولید انبوه، بی کیفیت  و به دور از نوآوری در لالجین آن شکایت دارند جالب ترین نکته اینجاست که علیرضا قاسمی، معاون صنایع دستی استان همدان اصلا چینین نظری ندارد او به خبرنگار چمدان گفت: خوشبختانه در چند سال اخیر اقدامات خوبی شده و این گونه نیست که کارها بی کیفیت باشد، ما برای محصولات درجه بندی داریم اگر همه کارها بی کیفیت بود که لالجین شهر جهانی نمی‌شد و و یا صادر کننده برتر نداشتیم.

او در پاسخ به اینکه برخی معتقدند حاکی لالجین به دلیل این حجم از تولیدات در حال اتمام است و آیا پژوهش و مطالعه‌ای در این مورد صورت گرفته یا خیر؟ توضیح داد :متاسفانه اینها برخی شایعه و نکات منفی است که شما به آن می‌پردازید اما پژوهشی نیز در این مورد صورت نگرفته‌است.

قاسمی ادامه داد : شما نکات منفی را برجسته می کنید، این نکات منفی عامیانه است به درد گزارش نمی خورد و دلیل برای پرداختن به این مسائل نیست.