چمدان : امیر منصوری، سرپرست هیات گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم تپه تازه آباد دوشنبه با اعلام این خبر محوطه تپه تازه آباد را از محوطه‌های مهم و کلیدی در بخش مرکزی کوهدشت دانست که از لحاظ استراتژیکی مسلط بر تمام دره رود کوهدشت و معابر ارتباطی آن و حاوی پتانسیل های فرهنگی – تاریخی ویژه‌ای است.

او با اشاره به انجام مطالعات تپه تازه آباد کوهدشت، برای مشخص کردن عرصه واقعی تپه در محدوده بلافصل اطراف آن، محوطه‌های باستانی را کتاب نوشته­‌هایی اسرار آمیز از زندگی پیشین و هویت ملی گذشتگانی دانست که امروزه در مالکیت مردم و یا ارگان‌های دولتی قرار گرفته و نیازمند پاسداشت دایمی برای جلو گیری از تخریبات و سایر فعالیت‌های مخرب انسانی هستند.

این باستان شناس در ادامه بر لزوم ثبت این محوطه‌ها در فهرست آثار ملی کشور و همچنین تعیین عرصه و حریم آنها، برای روشن‌تر کردن وضعیتشان تاکید کرد.

سرپرست هیات گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم تپه تازه ­آباد با اشاره به اینکه آثار باستانی محدوده فضای شهر کوهدشت و روستاهای تابعه از جمله تپه تازه ­آباد، بر روی نقشه طرح هادی مشخص نشده‌اند، گفت: حفظ عرصه و مشخص کردن حریم محوطه تپه تازه ­آباد برای جلوگیری از خطر گسترش بیش از حد فضای مسکونی روستای تازه ­اباد مورد بررسی علمی قرار گرفت و با توجه به دارا بودن ظرفیت‌های فرهنگی، امید است که در آینده مورد مطالعه هدفمند قرار گیرد.

به گفته وی، منطقه جغرافیایی بخش مرکزی کوهدشت که در حدفاصل استان‌های لرستان، ایلام و کرمانشاه قرار گرفته است در دوران باستان از اهمیت خاصی برخورار بوده است.

منصوری افزود: هم اکنون این منطقه در زیر مجموعه شهرستان کوهدشت واقع شده و از نظر زمین شناسی با یکسری چین های متقارن و گاه نا متقارن (کوههای مرتفع و کم ارتفاع) با روند محوری شمال غرب به جنوب شرق و دارای آب و هوایی معتدل و به نسبت گرم است.

او با اشاره به این که موقعیت خاص جغرافیایی دشت های میان کوهی بخش مرکزی، با داشتن مراتع و چراگاهها، همواره شرایط مناسبی را برای گروههای کوچرو و چراگرد فراهم ساخته است، گفت: از سوی دیگر در این منطقه به علت استعداد و توانمندی کشاورزی و خاک حاصلخیز، شرایط زیست محیطی مناسبی برای انسانهای یکجانشین و تولید کننده غذا به وجود آمده بنابراین سرتاسر این سرزمین کهن به خاطر موقعیت زیستگاهی از دیرباز تا ازمنه نزدیک جمعیت انبوهی را در خود جای داده است.

محوطه ای کلیدی در بخش مرکزی دره میان کوهی کوهدشت

او تپه تازه ­آباد را از محوطه های مهم و کلیدی در بخش مرکزی دره میان کوهی کوهدشت دانست که  در یک مدخل استراتژیکی قرار گرفته و نزدیکی آن با محوطه های حوزه آبگیر سد سیمره، و همچنین محوطه های باستانی دهلران و دشت خوزستان و از طرفی فلات مرکزی ایران و محوطه های باستانی میان رودان، این محوطه را در قلب منطقه ای با فرهنگ های پیش از تاریخ و دوران تاریخی قرار داده است.

منصوری با بیان این که محوطه تازه آباد بر اساس پراکندگی مواد فرهنگی در سطح آن، در حدود 6 هکتار است، گفت: دره میانکوهی کوهدشت که موقعیت جغرافیایی آن قابل توجه است؛ از جمله مناطقی است که به لحاظ استراتژیکی، در میان جامعه های دوران پیش از تاریخ تا کنون، بر سر مسیر یکی از راههای ارتباطی –مبادلاتی شناخته شده واقع شده است.

او در ادامه به جنبش های فرهنگی – اقتصادی کوچ‌نشینان گله‌دار در ارتباط با حمل ونقل کالاهای معیشتی مورد نیاز جوامع زاگرس گفت: بی شک استعدادهای زیست محیطی دره رود کوهدشت و وجود رودخانه فصلی ویار پهن که طبق شواهد زمانی اراضی پیرامون شرقی تپه تازه­آباد را مشروب می کرده است، به همراه زمین های مناسب و مرغوب برای کشاورزی، مهمترین دلایل شکل گیری تپه تازه ­آباد و استقرار بشر در دوران های مختلف فرهنگی به شمار می رود.

به گفته این باستان شناس، از دیدگاه ژئومورفولوژی و هیدروژئولوژیکی و از نظر کشاورزی، زمینهای این منطقه بسیار غنی بوده و خاک زمینهای این منطقه دارای، آلفی سولها و مولی سولها است که باعث حاصلخیزی این منطقه شده این در حالی است که این نوع خاک بر اثر طغیان و رسوبات رودخانه ای به وجود آمده است.

او با اشاره به تهیه نقشه توپوگرافی توسط گروه نقشه برداری هیات تازه ­آباد، از بررسی سطحی در این محوطه خبر داد که در نتیجه آن ادوار پیش از تاریخ و تاریخی شناخته شد.

منصوری در ادامه به تشخیص محل ایجاد گمانه ها با استفاده از توپوگرافی تپه تازه­ آباد، بافت و رنگ خاک و دامنه پراکندگی داده‌های سطحی اشاره کرد و گفت: در پی اجرای تعیین عرصه و سپس حریم تپه تازه­ آباد، به طور کلی 18 گمانه به ابعاد 100×100 سانتی متر در جهات جغرافیایی شمالی – جنوبی ایجاد شد.

او با بیان این که 9 گمانه جزء عرصه تپه و 9 گمانه دیگر جزء حریم محسوب می­شد، گفت: این گمانه زنی با روش کاتالوگی، بر اساس لایه نگاری خاک بوده و با توجه به تغییر نهشته ها و نوع دانه، بافت و رنگ خاک، لایه ها نیز تغییر می کنند.

سرپرست گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم تپه تازه­ آباد افزود: همه داده ها و مواد فرهنگی که بیشتر قطعات سفالی و سپس گاهی ابزار سنگی بودند، با توجه به گمانه و کاتالوگ مربوطه جمع آوری و مستند نگاری و در صورت وجود نمونه های مهم، طراحی شدند.

او با اشاره به دسترسی به داده های فرهنگی تازه ­آباد در دو مرحله بررسی سطحی و گمانه زنی، از قطعات سفالی ساده و منقوش و ابزارها و تیغه­ های سنگی از نوع چخماف در سطح محوطه به عنوان یافته های بررسی سطحی نام برد که البته بیشترین حجم آماری داده ها را تشکیل می دهند.

یافته هایی از دوران نوسنگی با سفال

به گفته این باستان شناس، یافته های سفالی شاخص تپه تازه ­آباد از دوران نوسنگی با­سفال، دوران کلکولیتیک، دوران مفرغ و سفالهایی از اواخر دوران تاریخی دارای اهمیت شایانی هستند.

منصوری افزود: برخی از این سفالها با توجه به خصوصیات فنی و گونه شناسی، دارای نقوش مختلف بسیار زیبا و گروهی دیگر ساده و بودن نقش بودند.

او اظهار داشت: بر اساس یافته های سفالی و سنگی بدست آمده از بررسی سطحی و گمانه زنی تپه تازه­آباد و مقایسه با داده های مناطق دور و نزدیک مانند مناطق مختلف زاگرس، فلات مرکزی ایران می توان دوران نوسنگی باسفال، کلکولیتیک، مفرغ و اواخر دوران تاریخی را در این محوطه باستانی نشان داد.

او با اشاره به کهن ترین تبادلات فرهنگی – تکنولوژیکی در دوران پیش از تاریخ و دوران تاریخی گفت: به نظر می رسد این منطقه به دلیل موقعیت جغرافیایی ممتازی که در گذشته داشته و قرار گرفتن در مسیر ارتباطی شمال و جنوب ایران، فلات مرکزی و میان رودان و نیز با اشاره به موضوع بازتاب جابه جایی گروههای جمعیتی، همیشه جوامع انسانی و کوچرو را ترغیب کرده که این منطقه را برای اسکان انتخاب کنند.

منصوری در ادامه بر اساس مستندات ارائه شده، محوطه تپه تازه ­آباد را یکی از استقرارگاه‌های با اهمیت با شواهدی غنی از دوران نوسنگی، کلکولیتیک، مفرغ، و اواخر دوره تاریخی در دره­رود کوهدشت لرستان دانست و با توجه به نقش این محوطه در روند استقرار انسان در این خطه از کشور بر لزوم حفاظت و نگاهبانی جدی از این محوطه تاکید کرد.

او  با توجه به قرارگیری تپه در کنار جاده ارتباطی کوهدشت به بخشهای اطراف و  وجود نمای منظری زیبا در محدوده بین تپه تازه­آباد و روستای تازه­ آباد پیشنهاد کرد: برای حفظ و زیبایی منظری و اینکه از داخل روستا تپه به خوبی دیده شود، نه تنها حریم جاده رعایت شود بلکه ساخت و سازهای این محدوده به گونه‌ای باشد که به حریم منظری تپه خسارتی وارد نشود.

پروژه گمانه‌زنی و مطالعات باستان‌شناسی تپه تازه ­آباد کوهدشت با هدف تعیین عرصه و پیشنهاد حریم آن به همت اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان و پژوهشکده باستان شناسی پژوهشگاه در راستای صیانت و پاسداشت آثار فرهنگی، تاریخی انجام و  مجوز ان توسط ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری صادر شده است.