وی افزود: در سفرهایی که به کاشان می‌رفتیم مشاهده سقف سرای امین به دلیل شباهتی که به کارهای مجسمه سازان غربی داشت برایمان جالب و لذت بخش بود و از آنچه زیر سقف بود به عنوان امری مبتذل صرف نظر می‌کردیم.
بهشتی با اشاره به تلاش‌های صورت گرفته برای نجات از این سوء تفاهم گفت: بعدها تعجب می‌کردیم که چرا این حرف‌ها را در مورد معماری دوران قاجار می‌گویند در حالیکه با یک ارزیابی می‌بینیم که بیش از 90 درصد از معماری شهرها مربوط به دوران قاجار است که این میزان کمی نیست.
وی گفت: اگر اکثر شهرها مانند یزد و تبریز را به محدوده قبل و بعد از قاجار احصا کنیم گاهی تا پنج یا شش برابر شاهد توسعه شهری هستیم و این به آن معنی است؛ زمانیکه شاهد چند برابر شدن توسعه شهری هستیم صنعت و تجارت رونق یافته و امنیت به وجود آمده است.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با طرح این پرسش که این چه ابتذالی است که این شرایط از دلش بیرون آمده است، گفت: در موزه فرش به جز تعداد اندکی فرش صفوی، مابقی مربوط به دوره قاجار و تعدادی مربوط به پهلوی است.
وی افزود: در کاخ گلستان اگر فقط نقاشی‌ها را مرور کنید می‌بینید که مجموعه ارزشمند و نفیسی موجود، مختص قاجار است و به تعداد انگشت شمار پرده‌هایی از دوره زندیه و چند صحنه نقاشی شده در چهل ستون مربوط به دوران نادر شاه و یا تعداد اندکی از صفویه داریم.
بهشتی تصریح کرد: انبوه نقاشی‌های دوران قاجار در کاخ گلستان حکایت از این دارد که شیوه‌های نقاشی در دوران قاجار یک شیوه متوقف شده، نبوده و از دوره فتحعلی شاه تا انتهای دوره قاجار دارای تغییر و تحول چشمگیر است.
وی با اشاره به وجود هنرمندانی همچون میر عماد و درویش عبدالمجید طالقانی در حوزه خوشنویسی دوران صفوی اظهار داشت: در دوره قاجار نیز کلهر و میرزا غلامرضا را داریم که اهمیتشان کمتر از استادان دوره صفوی نبوده و گاهی نیز بیشتر است.
قفقاز در دوره قاجار ضمیمه ایران شده بود
بهشتی با بیان اینکه مفهوم و معنای شکست و پیروزی و درک ما از این موضوع دچار تغییر و تحول شده این موضوع را یک سوءتفاهم دانست و افزود: «به‌کرات می‌گوییم چرا قفقاز را از دست داده‌اند یکی باید بگوید که قفقاز در زمان قاجار دوباره ضمیمه ایران شده بود ما آن را به دست نیاورده بودیم که خودشان به دست آورده بودند.»
وی گفت: «کلاهتان را قاضی کنید؛ انقلاب صنعتی در اروپا در حال شکل‌گیری است و مهم‌ترین چیزی که در آن وجود دارد حامل‌های انرژی شامل زغال‌سنگ و نفت هستند و در جهان تنها جایی که نفت در آن کشف شده باکو است و در خلیج‌فارس، جنوب ایران، امریکا، شمال اروپا و روسیه نفت کشف نشده بود.»
بهشتی افزود: «این باکو در کشمکش قدرت‌های بزرگی مانند روسیه و انگلیسی آیا می‌توانست مال ایران باشد درحالی‌که آنها تمام تلاششان را تا پای جان می‌کردند که آن را از ید ایران خارج کنند. آنها به دنبال فتح ایران نبودند بلکه به دنبال چشمه‌ای از حامل‌های انرژی بودند که چنین نقشی در انقلاب صنعتی اروپا بازی می‌کند.»
به گزارش پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری - بهشتی تصریح کرد: «ما بی‌توجه به این مسائل می‌گوییم که قفقاز را از دست دادیم درحالی‌که در دوران قاجار باعرضه‌تر از عباس میرزا نداشته‌ایم و این کار شدنی نبوده است.»
بهشتی در ادامه با تأکید بر اینکه ما دچار سوءتفاهم هستیم و باید آنها را کنار بگذاریم تا چهره فرهنگ، تمدن و هنر دوره قاجار بر ما آشکار شود، تصریح کرد: «این صفت فرهنگ و هنر است که از اغیار (بیگانگان) را می‌پوشاند و اگر با سوءتفاهم با آن برخورد کنیم او هم خودش را آشکار نمی‌کند.»
وی اظهار کرد: «تا زمانی که این سوءتفاهم را کنار نگذاشته‌ایم امکان فهم و شناخت تمدن و هنر را در دوران قاجار پیدا نمی‌کنیم و بر این تأکید می‌کنم زمانی که راجع به فرهنگ و تمدن قاجار سخن می‌گوییم در خصوص تلاش و کوشش یک ملت سخن می‌گوییم نه یک دولت.»
دولت قاجار ساخته پرداخته ملت ایران
وی افزود: «تا پیش از دوره مدرن این دولت‌ها بوده‌اند که ساخته پرداخته ملت‌ها بودند درحالی‌که در حال حاضر این ملت‌ها هستند که ساخته پرداخته دولت‌ها هستند.»
بهشتی گفت: این هم کمک کرده که ما دچار سوءتفاهم شویم زیرا که گمان می‌کنیم ملت ایران ساخته پرداخته دولت قاجار است که این درست نیست و دولت قاجار ساخته پرداخته ملت ایران است.
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری گفت: «اگر حال دولت قاجار خراب است دلیل آن خرابی حال ملت ایران است و اگر حال ملت ایران خراب است به دلیل این است که حال دولت خراب است، درست معکوس آنچه ما در دنیا با آن مواجه هستیم.»
وی با بیان اینکه دوره قاجار بسیار بااهمیت است و ما از آن غفلت کرده‌ایم، افزود: «از آن جهت که دوره قاجار مربوط به گذشته نزدیک ما می‌شود نیز مهم است زیرا که گذشته نزدیک در فرهنگ و تاریخ اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد.»
بهشتی گفت: «گذشته نزدیک در یک درخت همان قسمت سبز است که جوانه می‌زند، برگ می‌دهد و میوه می‌آورد و آن چوب خشکیده درخت همان چیز سپری شده است و قوه نامیه درخت در آنجا آن‌طور که در شاخه‌های سبزش وجود دارد نیست.»
وی افزود: «گذشته نزدیک مثل شاخه‌های سبز است و اگر آسیب ببیند خیلی بیشتر صدمه می‌بیند تا اینکه شما بخواهید روی تنه چوبی‌اش یادگاری بنویسید.»
بهشتی اظهار کرد: «هراندازه به گذشته نزدیک توجه کنیم و آن را به خودآگاه بیاوریم و معرفت پیدا کنیم می‌تواند به فرهنگ امروز ما، طراوت و بالندگی و زایندگی بهتر آن کمک کند.»
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در پایان خاطرنشان کرد: «رفع سوءتفاهم نسبت به گذشته نزدیک ما در دوره قاجار می‌تواند نقش فوق‌العاده زیادی برای هوشیاری و بازیابی حال امروز ما داشته باشد.»
نظر شما