چمدان : «مجید تفرشی» زاده 1343 خورشیدی در تهران است و دانش‌آموخته دانشگاه‌های تهران و لندن. عنوان پایان نامه‌ تفرشی در دانشگاه لندن «جامعه مذهبی ایران و تغییرات اجتماعی دوره رضا شاه: مطالعه موردی وقایع خراسان»  بوده است. تفرشی که ساکن بریتانیاست با چند مؤسسه ایرانی مانند سازمان اسناد ملی ایران، موسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی، مرکز نشر دانشگاهی و دانشنامه جهان اسلام همکاری داشته و در 20 سال اخیر نیز ضمن همکاری با موسسات آکادمیک و آرشیوی غربی، ارتباط و همکاری خود با موسسات ایرانی را نیز حفظ کرده است.

این تاریخ نگار و پژوهشگر در آرشیو ملی بریتانیا در گفت‌وگو با خبرنگار چمدان در پاسخ به این پرسش که آیا در اسنادی که از تاریخ معاصر ایران در انگلستان و سایر کشورها وجود دارد سندی در خصوص چگونگی دفن رضا شاه یا احتمال خروج آن از کشور دیده شده است، توضیح می‌دهد: «این که آیا این مومیایی متعلق به رضا شاه است یا نه، در تخصص مورخان نیست و باید آزمایش‌های DNA صورت بگیرد و متخصصان باستان‌شناسی و آزمایشگاهی تخصصی پاسخگوی نهایی باشند اما با توجه به این که این مومیایی در حوالی مکان دفن رضا شاه کشف شده و با توجه به شباهت مومیایی به عکس او و شواهد تاریخی موجود، به احتمال بسیار قوی مومیایی باید متعلق به رضا شاه باشد اما اثبات صد درصدی آن کار متخصصان ذی ربط است.»

تفرشی می‌افزاید: «در این که بر اساس اسناد تاریخی جنازه رضا شاه پس از جنگ جهانی دوم و پس از آن که در مصر به امانت گذاشته شد راهی ایران شده و در شاه عبدالعظیم دفن شده هیچ تردید تاریخی نیست. بنابراین تقریباً انتساب مومیایی به رضا شاه درست است اما قطعیت آن فقط و فقط بر اساس نظرات کارشناسی میسر است که آن هم نیاز به تحقیقات آزمایشگاهی و باستان‌شناسی دارد.»

وی در پاسخ به این پرسش که چرا تا مدت‌ها همه فکر می‌کردند جنازه رضا شاه پس از انقلاب از کشور خارج شده است، می‌گوید: «همه این گونه فکر نمی‌کردند. در حد گمانه‌زنی بود. همیشه از سوی برخی گفته می‌شد شاه یا خاندان سلطنتی جنازه را از کشور خارج کرده‌اند اما هیچ گاه این موضوع تأیید نشد و در حد ادعا و حدس و گمانه‌زنی باقی ماند. علت ادعا هم این بود هنگامی که به دستور آیت الله صادق خلخالی با بلدوزر و بعد هم بیل و کلنگ آرامگاه رضا شاه را تخریب کردند، جنازه‌ای پیدا نشد و حدس زدند که خانواده پهلوی جنازه را از قبر خارج کرده‌ و با خود برده‌اند در حالی که ممکن بوده جنازه در لایه‌های زیرین بوده یا آنها به آن دسترسی پیدا نکرده‌اند یا مدخل دیگری در کنار آن بوده است. این حدس به دلیل سکوت تبدیل به یک واقعیت تاریخی شد.»

او یادآور شد: «اما هرگز از سوی خاندان پهلوی و تاریخ پژوهان مستقل خروج جنازه رضا شاه تأیید نشد.»

 



این تاریخ‌دان و پژوهشگر تاریخ معاصر در خصوص چگونگی شیوه رفتار با این مومیایی می‌گوید: «اکنون دو جناح ضد هم وجود دارد. یکی جناحی است که می‌خواهد از رضا شاه اسطوره بسازد. این گروه به دنبال منفعت‌طلبی و بهره‌برداری سیاسی علیه وضعیت موجود نظام جمهوری اسلامی ایران است. از سویی با گروهی مواجه هستیم که چهل سال است تلاش می‌کنند منکر وجود و ماهیت حکومت پهلوی و شخص رضا شاه شوند و آنها هم دوست ندارند که اصلاً این موضوع مطرح شود. هم به دلیل اختلاف نظرهای سیاسی و اغراض شخصی و هم به دلیل نگرانی‌های سیاسی و امنیتی. هر دو این گروه‌ها در حال جدالند. گروه سومی هم مورخان، کارشناسان و تاریخ دوستان بی‌طرف هستند که نگاه علمی و میراثی دارند.»

تفرشی می‌افزاید: «تلاش هر دو جناح افراطی دوستداران و مخالفان رضا شاه سبب می‌شود که حقیقت پنهان بماند و این موضوع هم متأسفانه تبدیل به موضوعی سیاسی و امنیتی شود.»

او ادامه می‌دهد: «در کشوری مانند روسیه که در شوروی سابق حکومت کمونیستی داشت، جنازه لنین مومیایی شده و در میدان سرخ مسکو همه به دیدن آن می‌روند. پس از حکومت لنین، چه طرفداران حکومت تجزیه طلب و چه حکومت فعلی روسیه که زیر نظر پوتین اداره می‌شود و با افکار کمونیستی مخالفت دارد، همچنان مومیایی جنازه لنین را به خوبی نگهداری کردند و در معرض دید مردم قرار دادند آن هم با وجود این که در برهه‌هایی از زمان بودن این مومیایی در میدان سرخ مخالفینی داشته است.»

این تاریخ پژوه اظهار می‌کند: «به هر حال احترام به یک جنازه و مرده به منزله تأیید یا رد رفتار، مواضع و عملکرد او و حکومتش نیست و دفن محترمانه احترام به تاریخ است. بنابراین به نظرم عاقلانه‌ترین کار این است که جنازه محترمانه حفظ شود و در جایی که حق و جایگاه همه مردگان است به خاک سپرده شود.»