چمدان : آیین مومیایی‌ کردن هرگز در فرهنگ و رسوم ایرانی‌ها نبوده است و بنابراین تاکنون در ایران فقط مومیایی‌های طبیعی کشف شده‌اند. به‌ همین‌ علت جسد مومیایی‌شده‌ای که در روزهای اخیر در شهرری پیدا شد به رضاشاه نسبت داده می‌شود زیرا جسد او در مصر و پیش‌از ورود به ایران مومیایی شده بوده است.

در بسیاری از زبان‌ها برای علم و هنر حفظ بقایای بدن انسان یا حیوانات ازطریق مواد نگهدارنده دو واژه وجود دارد که هر دو به فارسی «مومیایی‌کردن» ترجمه می‌شوند؛ نخست، فعل imbalsamare/embalm است که به هر فرآیندی گفته می‌شود که صرفا با کمک هر ماده‌ای شامل مواد شیمیایی، داروها، موم و روغن مصری از تجزیه جسد محافظت می‌کند.

فعل دوم، mummify/mummificare است که مفهوم کلی‌تری را بیان می‌کند و به‌ فرآیندی گفته می‌شود که از طریق خشک‌ کردن یا از طریق مواد شیمیایی، موم و روغن بدن را به مومیایی تبدیل می‌کند و بنابراین به اجسادی که به‌دست طبیعت و عواملی چون باد، خاکسترها و گدازه‌های آتشفشانی و کانی‌هایی چون نمک از تجزیه دور می‌مانند هم مومیایی و در مفهوم علمی‌تر «مومیایی طبیعی» گفته می‌شود. اما اصطلاح «مومیایی‌کردن مصنوعی» همان شیوه‌ای است که در آیین‌های دنیای باستان کاربرد داشته است و آنچه در روزگار امروزی به‌ «مومیایی» معروف است در واقع embalmed body است نه mummified corpse یعنی اجسادی که با مداخله علم صرفا از فساد و تجزیه‌شدن ایمن مانده‌اند و لزوما موم‌اندود نشده‌اند. به‌همین‌علت، درصورتی‌که مومیایی در شرایط خوبی نگهداری و مراقبت شود تا سالیان طولانی ظاهری شبیه به دوران حیاتش خواهد داشت و البته تاحدودی هم شبیه به مجسمه‌های مومی می‌شود که برای موزه‌هایی چون «موزه مادام توسو» ساخته می‌شوند. اما به‌هرروی، همان‌طور که گفته شد هر دو مصدر mummify و embalm در فارسی به‌صورت «مومیایی‌کردن» معنی می‌شوند.

در شیوه امروزی مومیایی‌کردن، پیش‌ از هر چیز، محلول‌های شیمیایی مختلف به شبکه عروقی بدن تزریق می‌شوند تا گندزدایی اولیه انجام شود و فرآیند تجزیه به تاخیر بیفتد. ویلیام هاروی، پزشک انگلیسی قرن هفدهم که برای اولین‌بار جزییاتی از دستگاه گردش خون ارائه کرد، این کشف را با تزریق محلول‌های رنگی به جسدها انجام داد. کمتر از یک‌ قرن بعد، جراح اسکاتلندی ویلیام هانتر، از این شیوه برای مومیایی‌ کردن جسدهای اتاق تشریح استفاده کرد. مواد شیمیایی مختلفی در این محلول‌ها استفاده می‌شوند اما معمولاً این مواد، ترکیبی از فرم‌آلدیید، گلوتار آلدئید، متانول و مواد جاذب رطوبت هستند. از این مواد برای مومیایی‌کردن حیوانات هم استفاده می‌شود که البته به فرآیند مومیایی‌کردن حیوانات «تاکسی‌درمی» می‌گویند.

در زبان‌هایی مثل انگلیسی که بین دو واژه mummify و embalm تمایز معنایی وجود دارد، در توصیف دفن جسد رضاشاه و مومیایی‌کردن آن در مصر از واژه embalmed body استفاده شده است و بنابراین، تصوری که از جسدمومیایی‌شده رضاشاه می‌‌شود نباید چیزی شبیه به مومیایی‌های مصر باستان باشد. علت چهره نامشخص در تصاویر تاییدنشده‌ای که از کشف این جسد منتشر شده، دفن‌شدن این جسد در خاک است و اگر این جنازه (متعلق به هرکسی که هست) در محفظه‌ای نگهداری می‌شد چهره‌اش همانند چهره مومیایی‌های مشابهی چون ولادیمیر لنین و پاپ‌ها کاملا نمایان بود.

[caption id="attachment_32308" align="aligncenter" width="800"] تصاویری در فضای‌ مجازی به عنوان مومیایی رضاشاه پهلوی منتشر شده است. هنوز منبعی صحت این عکس را تایید نکرده است. تایید اصالت این تصاویر یا ارتباط آن با رضا پهلوی هنوز ممکن نیست[/caption]

 

بعضی از معروف‌ترین مومیایی‌های امروزی جهان

 

پاپ پیوس دهم مقدس│ کلیسای کاتولیک برای محافظت از جسد پاپ‌ها بعضی از آنها را مومیایی کرد. مومیایی پاپ پیوس دهم مقدس که بین سال‌های 1903 تا 1914 رهبر واتیکان بود در تابوتی شیشه‌ای در کلیسای ارائه مریم باکره نگهداری می‌شود.

 

پاپ پیوس دوازدهم│ پاپ پیوس دوازدهم که بین سال‌های 1939 تا 1958 رهبر کاتولیک‌های جهان بود هم مومیایی شد. اما مومیایی‌کردن جسد این پاپ را پزشک حقه‌بازی انجام داد. به‌همین‌علت پس‌ازمدتی، فرآیند تجزیه آغاز شد.

 

پاپ ژان بیست‌وسوم│ مومیایی پاپ ژان بیست‌وسوم که بین‌ سال‌های 1958 تا 1963 رهبر کلیسای کاتولیک بود در محرابی در طبقه اصلی کلیسای پطرس مقدس در واتیکان نگهدای می‌شود و امروزه یکی از جاذبه‌های گردشگری و زیارتی واتیکان به‌شمار می‌رود.

[caption id="attachment_32307" align="aligncenter" width="1496"] جسد  مومیایی‌شده پاپ ژان بیست‌وسوم که درون تابوتی شیشه‌ای داخل کلیسای جامع پطرس مقدس نگهداری می‌شود. ژان بیست‌وسوم در سال ۱۹۶۳ درگذشت. عکس: هدا عربشاهی[/caption]

 

آبراهام لینکلن│ پس‌از کشته‌شدن آبراهام لینکلن در 1865 جسد او مومیایی شد. اما به‌منظور جلوگیری از دزدیده‌شدن مومیایی رییس‌جمهور آمریکا آن را در سال 1901 در اتاق تدفین آرامگاهش در اسپرینگ‌فیلد ایلینویز دفن کردند.

 

ولادیمیر لنین│ شاید بتوان مومیایی لنین را یکی از معروف‌ترین مومیایی‌های دنیا دانست که تا به امروز در مقبره‌اش در میدان سرخ مسکو در تابوتی شیشه‌ای نگهداری می‌شود. 21 ژانویه 1924 لنین، رهبر انقلابی اتحادجماهیر شوروی درگذشت. باوجود اعتراض برخی رهبران کمونیست، جسد لنین مومیایی شد و به‌مدتی طولانی در مقبره‌اش در میدان سرخ به‌معرض دید عموم گذاشته شد. بین سال‌های 1929 تا 1970 این مومیایی بارها جابه‌جا شد، اما سرانجام به مقبره‌اش بازگشت. سال 2016 علی‌رغم اینکه سال‌ها از فروپاشی شوروی می‌گذشت، دولت ولادیمیر پوتین با هدف حفظ بخشی از تاریخ روسیه اعلام کرد که 13میلیون روبل (200هزار دلار) برای حفاظت از جسد مومیایی لنین بودجه اختصاص می‌دهد. پس‌ از ترمیم و مراقبت‌های جدیدی که به‌لطف این اختصاص بودجه انجام شد بازدید عمومی از این مومیایی از سال 2017 از سر گرفته شد. مقبره لنین با الهام از معماری هرم جوزر (هرم پلکانی) در ممفیس مصر و آرامگاه کوروش کبیر در پاسارگاد ایران ساخته شده است.

[caption id="attachment_32309" align="aligncenter" width="2048"] باوجود اعتراض برخی رهبران کمونیست، جسد لنین مومیایی شد و به‌ مدتی طولانی در مقبره‌اش در میدان سرخ به‌معرض دید عموم گذاشته شد. بین سال‌های 1929 تا 1970 این مومیایی بارها جابه‌جا شد، اما سرانجام به مقبره‌اش بازگشت. سال 2016 علی‌رغم اینکه سال‌ها از فروپاشی شوروی می‌گذشت، دولت ولادیمیر پوتین با هدف حفظ بخشی از تاریخ روسیه اعلام کرد که 13میلیون روبل (200هزار دلار) برای حفاظت از جسد مومیایی لنین بودجه اختصاص می‌دهد[/caption]

 

[related-post id="32275"]