چمدان : دیوارهای گلی کوتاه سقف‌های گنبدی شکل و مناره‌های بلندی بافت تاریخی زیبا، دلنشین و بی‌ریای تاریخی سمنان را به آسمان متصل می‌کند. کوچه‌های باریک آشتی کنان، چهارسوق، طاق‌های بازار، مقرنس‌ها، دالان‌ها،  آب انبارها و ... در یک جمله دنیایی که آن را مدت‌هاست گم کرده‌ایم و در به در دنبال آن می‌گردیم.

در تهران کافی است رستورانی یا کافه‌ای در تزئینات خود حتی تقلید ناشیانه‌ای از این فضا کرده باشد تا مردم محاصره شده در فضای بی‌هویت شهری برای ثانیه‌ای آرام گرفتن در آن، ساعت‌ها در صف بایستند اما در سمنان خبری از تقلید نیست، هرچه مانده اصلِ اصل است و آنجاست که هوای اصالت را می‌توان استشمام کرد.

[caption id="attachment_31649" align="aligncenter" width="1000"] بافت تاریخی سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

قدمت این بافت سلجوقی است و تک نگین‌های درخشانی همانند مسجد جامع، مسجد امام، خانه تدین، عمارت بادگیرها، بازار، تکیه، گرمابه پهنه و ... در آن می‌درخشد، هرچند که جای خالی تخریب‌ها نیز همچون دندان‌های کشیده شده در میان مجموعه‌ای به هم پیوسته منظرهای ناخوشایندی را به وجود آورده است.

 

[caption id="attachment_31758" align="aligncenter" width="1000"] خانه تدین | عکس: آیسان زرفام[/caption]

ماجرا جدید نیست، مسئولانی که گمان می‌کنند راه توسعه و پول درآوردن را باید با بولدزر هموار کنند، طرح توسعه حرم امامزاده یحیی که در کش و قوس میان میراث و اوقاف گیر کرده است و رویکرد نامناسب شهرداری‌های دوره‌های قبل در نهایت سبب شده 10 هکتار از بافت تاریخی به کل تخریب شود.

[caption id="attachment_31685" align="aligncenter" width="1280"] بافت تاریخی سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

 

حمیدرضا دوست محمدی، رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در ارتباط با وضعیت کنونی بافت تاریخی سمنان به خبرنگار چمدان می‌گوید: بافت تاریخی سمنان در فهرست آثار ملی ثبت نشده‌است اما در طرح جامع مصوب، مساحت بافت تاریخی 330 هکتار ذکر شده و شامل بافت مرکزی 250 هکتاری و 80 هکتار در قالب بافت محلات ثلات سمنان است. همچنین محدوده این بافت در پایان برنامه سوم توسعه توسط سازمان مرکزی میراث فرهنگی تهیه و توسط وزیر کشور به استانداران ابلاغ شده است .



 

[caption id="attachment_31662" align="aligncenter" width="959"] بافت تاریخی سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

او از مسکوت ماندن سرنوشت طرح‌هایی که برای بافت نوشته می شود در سازمان مرکزی میراث فرهنگی گله دارد: برخی اختیارات از مرکز به شهرستان تفویذ نمی‌شود از طرفی برخی طرح‌ها نیز در آنجا مسکوت می‌ماند و یا زمانی تکلیف آنها مشخص می‌شود که دیگر فایده‌ای ندارد و افراد دیگری با رویکرد دیگری بر سر کار آماده‌اند.

دوست محمدی ادامه می‌دهد: برای نمونه ما «طرح عباسیه» را در ارتباط با بخشی از بافت تاریخی با محوریت دخل و تصرف حداقلی در بافت و بازگشت کالبد به حالت اولیه تهیه و به تهران فرستادیم اما تکلیف طرح همچنان مشخص نیست، هیچگاه طرح‌های ما در تهران تکلیف مشخصی ندارد  و ما نمی‌دانیم که باید چگونه رفتار کنیم.

[caption id="attachment_31661" align="aligncenter" width="1110"] بنایی در بافت تاریخی سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

رئیس میراث فرهنگی سمنان می‌گوید: از طرف دیگر خوشبختانه شهردار جدید رویکرد جدید و بسیار خوبی در مورد بافت تاریخی دارد اما  شهرداری معطل تعیین تکلیف در میراث است و وقتی مشاهده کرده سازمان میراث فرهنگی تکلیف طرحش را روشن نمی‌کند یا رویکرد و سیاستگذاری مشخصی را اعلام نمی‌کند اعلام کرده که ما همچنان برای اقدام در بافت صبر می‌کنیم.

[caption id="attachment_31760" align="aligncenter" width="1000"] مسجد امام سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

دوست محمدی اضافه می‌کند: دیدگاه شهرداری جدید متفاوت از رویکرد‌های پیشین است.  شهردار جدید سمنان معتقد به احیاء بافت تاریخی و ارزش‌های معماری بافت تاریخی است این درحالی است که تا سال گذشته بافت تاریخی سمنان یک خط قرمز بود. نباید فراموش کنیم که متاسفانه همه برنامه‌ها در این زمین به فرد متکی است و اگر تغییری صورت بگیرد مشخص نیست که همین رویه ادامه داشته باشد یا خیر.

[caption id="attachment_31667" align="aligncenter" width="1280"] بافت تاریخی سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

پیگیری خبرنگار چمدان حاکی از این است که  طرح عباسیه در جلسات داخلی سازمان میراث فرهنگی مطرح شده اما هنوز جلسه‌ای با مسولان و کارشناسان استان در اینباره گذاشته نشده‌است.

[caption id="" align="aligncenter" width="1024"] بافت تاریخی سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

 

بازار تا 10 سال دیگر نشست می‌کند

بی‌شک یکی از مهمترین نقاط بافت تاریخی بازار است، بازاری که چندان حال روز خوبی ندارد، طاق‌هایش ترک خورده‌اند و تخریب‌هایی که دورتا دور بازار صورت گرفته اطراف آن را خالی و مستعد آسیب کرده است.

[caption id="attachment_31682" align="aligncenter" width="959"] ترک خوردن طاق بازار سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

 

[caption id="attachment_31680" align="aligncenter" width="1280"] ترک طاق بازار بافت تاریخی سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

 

[caption id="attachment_31678" align="aligncenter" width="1280"] تخریب در پیرامون بازار بافت تاریخی سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

دوست محمدی در مورد مشکلات بازار می‌گوید: اداره آب و فاضلاب هرجا انشعاب آب می‌دهد باید فاضلاب هم بدهد اما در بازار در سنوات قبل در برخی موارد بدون استعلام از میراث انشعاب آب بدون فاضلاب داده‌اند و به همین خاطر اکنون فاضلاب داخل کانالی می‌ریزد که سبب شده این  کانال مضمحل  و آب به زیر پی بازار می‌ریزد به طوری که بخش‌هایی از بازار در حال نشست است و اگر وضعیت فاضلاب مشخص نشود  تا 10 سال آینده نصف بازار نشست می کند. از طرف دیگر بازار هیات امنا بازار ندارد و برخی بازاریان به مشکلاتی همانند نبودآبر در پشت بام توجه نمی‌کنند.

 

[caption id="attachment_31684" align="aligncenter" width="959"] آسیب‌های به وجود آمده به دلیل نبود آبراه در بازار بافت تاریخی سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

 

دانشگاهیان چه راهی برای نجات بافت دارند؟ | ارتباط دانشگاه با میراث قطع است

علی رنگچیان کارشناسی ارشد مرمت و احیاء بناها و بافت‌های تاریخی و عضو هیات علمی دانشکده هنر سمنان در مورد آنچه در بافت تاریخی سمنان در جریان است به خبرنگار چمدان می‌گوید: واقعیت این است که ما دانشگاهیان در جریان اتفاقات در بافت تاریخی سمنان قرار نمی‌گیریم و ارتباط ما با دستگاه‌های تاثیر گذار در بافت قطع است و علی رغم تلاش‌های ما برای ارتباط با سازمان میراث فرهنگی این امر محقق نشده‌است.

 

[caption id="attachment_31677" align="aligncenter" width="1280"] بافت تاریخی سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

وی ادامه می‌دهد: اصولا تا زمانی که بافت فرسوده و بافت ارزشمند تاریخی در یک «زون» دیده‌می‌شوند، برای حفظ بافت فرسوده با چالش‌های فراوانی روبرو هستیم، چند سال  پیش متاسفانه به دلیل وجود چنین رویکردی اتفاقات ناگواری رخ داد و سبب شد بخشی از بافت از جمله اطراف بازار به بهانه فرسوده بودن و حضور معتادان تخریب شود اما اکنون پس از گذشت چند سال هیچ چیزی جایگزین نشد و همچنان این فضاها خالی مانده‌است.

[caption id="attachment_31640" align="aligncenter" width="1000"] بافت تاریخی سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

 

این استاد دانشگاه اظهار می‌کند: اینکه برای بخش‌های تخریب شده برنامه‌ای ریخته و تغییراتی انجام شود نیازمند عزم بسیار جدی است و داستان دیگری دارد اما حداقل انتظار می‌رود، برای بافت باقی مانده کاری انجام شود.

او توضیح می‌دهد: برای حفظ بافت نیاز است که ساکنان آن از نظر وضعیت معیشتی ارتقاء پیدا کنند. اکنون ساکنان بافت افرادی از طبقه اجتماعی پایین و یا مهاجران هستند که حفظ بافت و بناهای آن برایشان اولویت نیست و بیشتر درگیر مسائل معیشتی هستند. بنابراین اگر در بافت امکانات و تسهیلاتی داده شود با جابه جایی جمعیت در این منطقه روبرو خواهیم بود و افرادی با طبقه اجتماعی و فرهنگی متفاوت در این بافت ساکن خواهند شد.

 

[caption id="attachment_31672" align="aligncenter" width="1280"] بافت تاریخی سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

رنگچیان می‌افزاید: منظور از امکانات و تسهیلات این نیست که مجوز کوبیدن و ساختن در بافت داده شود، منظور این است که ارزش‌های بافت مانند یک مقرنس زیبا یا کاربندی قابل توجه مرمت و حفظ شود یا خدمات شهری مطلوب مانند سیستم درست جمع‌آوری زباله در آنجا صورت بگیرد تا دیگر شاهد تلنبار زباله در آنجا نباشیم. حتی پیاده راه فرهنگی به معنای واقعی ایجاد کنند نه اینکه مانند همدان مسیر سواره‌رو را قطع کنند و در اطراف خیابان هم چیزی به جز ساختمان پزشکان نباشد بلکه واقعا در پیاده راه جریان کارهای فرهنگی به صورت پایدار در جریان باشد.

[caption id="attachment_31666" align="aligncenter" width="1280"] بافت تاریخی سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

 

[caption id="attachment_31665" align="aligncenter" width="1280"] بافت تاریخی سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

این کارشناس ارشد مرمت بناها و بافت‌های تارخی می‌گوید: در واقع با استفاده از صاحبنظران علوم اجتماعی باید تغییراتی در منطقه صورت بگیرد که جمعیت خاصی را که متوجه ارزش بافت هستند جلب کند و بافت اجتماعی آن تغییر دهد. باید توجه کرد که تغییرات باید در مجموعه بافت صورت بگیرد چرا که تنها احیای تک بناها در بافت و جداره‌سازی جوابگو نخواهد بود بلکه تغییرات به صورت زیر بنایی و در کنار هم دارای مفهوم است.

 

[caption id="attachment_31674" align="aligncenter" width="1280"] بافت تاریخی سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

 

[caption id="attachment_31671" align="aligncenter" width="1280"] بافت تاریخی سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

 

[caption id="attachment_31664" align="aligncenter" width="1059"] بافت تاریخی سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

 

[caption id="attachment_31663" align="aligncenter" width="1280"] بافت تاریخی سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

 

[caption id="attachment_31659" align="aligncenter" width="1280"] بافت تاریخی سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

 



 

[caption id="attachment_31658" align="aligncenter" width="863"] بافت تاریخی سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

 

[caption id="attachment_31652" align="aligncenter" width="1000"] تکیه سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

 

[caption id="attachment_31651" align="aligncenter" width="1000"] گرمابه پهنه سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

 

[caption id="attachment_31646" align="aligncenter" width="4272"] مسجد جامع سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

 

[caption id="attachment_31647" align="aligncenter" width="666"] مسجد جامع سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

 

[caption id="attachment_31648" align="aligncenter" width="666"] بافت تاریخی سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

 

[caption id="attachment_31644" align="aligncenter" width="1000"] بازار - بافت تاریخی سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

 

[caption id="attachment_31759" align="aligncenter" width="1000"] بافت تاریخی سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]

 

[caption id="attachment_31641" align="aligncenter" width="1000"] بافت تاریخی سمنان | عکس: آیسان زرفام[/caption]