سکه اردشیر بابکان[/caption]
در سده هجدهم میلادی، ارزش تومان ایران بهتدریج کاهش یافت و ارزش پوند انگلیس افزایش. در نیمه اوّل سده نوزدهم میلادی، یعنی در دوران سلطنت فتحعلیشاه و محمد شاه قاجار، دو پوند استرلینگ برابر با یک تومان ایران شد. در این زمان یک پوند برابر بود با ۲۵ فرانک فرانسه و ۱۰ روپیه هند. یعنی، یک تومان ایران برابر بود با ۵/ ۱۲ فرانک فرانسه. در همین زمان، یک تومان ایران با دو دلار و پنجاه سنت آمریکا برابر بود.
سکه بیست شاهی شاه صفی دوم به سال ۱۶۹۰[/caption]
پس از قحطی بزرگ ۱۲۸۸ ق. ارزش پول ایران سیر نزولی را آغاز کرد؛ با قتل ناصرالدینشاه (۱۸۹۳) این کاهش ادامه یافت و با انقلاب مشروطه (۱۹۰۵-۱۹۰۷) شدت گرفت. اندکی قبل از قتل ناصرالدینشاه، در سال ۱۸۹۱ یک پوند استرلینگ برابر با ۵/ ۳۲ قران بود که اندکی پس از قتل ناصرالدینشاه در سال ۱۸۹۴ به ۵/ ۴۸ قران رسید. ۱۰ قران برابر با یک تومان بود. یعنی در اواخر سلطنت ناصرالدینشاه ارزش پوند بریتانیا ۲۵/ ۳ برابر تومان ایران و پس از قتل او، در زمان سلطنت مظفرالدینشاه، حدود ۸۵/ ۴ برابر تومان ایران شد. پس از انقلاب مشروطه یک پوند برابر با ۶۰ قران بود یعنی ارزش پوند انگلیس ۶ برابر تومان ایران شد. در اواخر سده نوزدهم و اوائل سده بیستم میلادی تا جنگ اوّل جهانی، یک پوند انگلیس تقریباً برابر با ۵ دلار آمریکا بود. بنابراین در دوران مظفرالدینشاه ارزش دلار آمریکا و تومان ایران تقریباً یکسان بود.
سکه طلا متعلق به دوران مظفرالدین شاه قاجار | 1896 میلادی برابر با 1314 هجری قمری | 1275 خورشیدی[/caption]
در زمان سقوط رضا خان و ورود ارتشهای متفقین به ایران (۱۳۲۰ ش.) دلار آمریکا تقریباً یک و نیم تومان ایران بود. در سال ۱۳۳۲ یعنی در اواخر دولت دکتر مصدق و زمان کودتای ۲۸ مرداد، یک دلار آمریکا معادل ۹۰ ریال ایران (۹ تومان) و یک پوند استرلینگ برابر با ۲۳ تومان بود. در پایان سلطنت محمدرضا پهلوی و در دورهای که صادرات نفت خام در قله تاریخی قرار داشت، یک دلار آمریکا تقریباً ۷ تومان ایران و یک پوند انگلیس تقریباً ۱۰ تومان ایران ارزش داشت.
یک تومانی زمان ناصرالدین شاه[/caption]
در این زمان ارزش یک روبل شوروی حدود ۱۰ تومان ایران یعنی تقریباً برابر با پوند استرلینگ بود. یک فرانک فرانسه ۱۶ ریال و یک مارک آلمان غربی ۳۲ ریال ارزش داشت تا به امروز که دلار به سقف ۶ هزار تومان رسیده است.
نام واحد پول | دوره | شرح |
دریک | هخامنشیان | سکه طلا به وزن ۸/۳۵ گرم |
درهم | هخامنشیان | معادل۹۳% گرم طلا –اخذ شده از دراخمه یونانی |
درم | ساسانیان | درم فارسی دراخمه یا درهم است | در این زمان از فلز نقره ضرب میشد |
دینار | ساسانیان | برابر 20 درم است | فلز آن طلا بود |
پشیز | ساسانیان | سکه مسین زمان ساسانیان |
زر و دینار جعفری | هارون الرشید | جعفربن یحیی برمکی سکهها را ضرب کرد و به نام او رایج بود |
زردهی | – | اصطلاحی برای برابری مقدار سکه با طلا بوده است |
زر شش سری | – | اصطلاحی برای برابری مقدار سکه با طلا بوده است |
عباسی | صفویه | ضرب فلز نقره -واحد پول- معادل چهار شاهی- دو صناری - دوصد دینار |
نیم عباسی | صفویه | صد دینار |
صنار | – | مخفف صد دینار است | سکهای از مس معادل دو شاهی |
شاهی | صفویه | پنجاه دینار (واحد پول در زمان قاجار) |
بیستی | صفویه | ۵/۲ بیستی معادل یک شاهی است (شکل این سکه بیضی بود) |
غاز بیکی - غازیکه | صفویه | یک دهم شاهی (تمام سکهها مدور بودند به جز بیستی) |
محمودی | سلطان محمود غزنوی | برابری آن معلوم نیست | فلز نقره بوده (تاورینه در سفرنامه خود نوشته است) |
یک پول | قاجاریه | سکههای کوچک مسین |
شاهی | قاجاریه | معادل دو پول |
دینار | قاجاریه | صد دینار برابر با دوشاهی |
عباسی | قاجاریه | معادل چهار شاهی |
پنج شاهی نقره | قاجاریه | معادل ربع قران |
ده شاهی نقره | قاجاریه | معادل نیم قران |
قران | قاجاریه | واحد پول ایران در عهد قاجاریه و اوایل پهلوی- نقره به وزن ۲۴ نخود - کلمه عربی معادل هزار دینار |
تومان | قاجاریه | کلمه ترکی مغولی سکهای معادل ۱۰ قران |
پناه اباد | قاجاریه | سکهای نقره که در پناه آباد شوش ضرب شده است و بعدا به پناباد رواج یافت | معادل نیم ریال |
اشرفی | قاجاریه | سکه طلای ایران | وزن آن 18 نخود |
پنج هزاری | قاجاریه | نیم مثقال طلا (۱۲ نخود) |
دو هزاری | قاجاریه | ربع مثقال طلا (۶ نخود) |
غاز - قاز | قاجاریه | کوچکترین واحد پول زمان قاجار (پنج غاز که پنغاز میگفتند) یک دهم شاهی |
چندک | قاجاریه | برابر دوغاز |
ریال | قاجاریه، پهلوی، جمهوری اسلامی | اخذ شده از زبان اسپانیایی- معادل با یک قران و پنج شاهی بود این کلمه از زمان تسلط اسپانیاییها و پرتغالیها در خلیج فارس در مراوده ایشان با مردم جنوب ایران رواج یافت | اکنون واحد پول ایران است (جزیره هرمز یکصد سال در اختیار پرتغالیها بود ۱۵۱۴) |
سکه ۲۰۰۰ دیناری (دوهزاری یا دوزاری) که معادل ۲ قران بود (دوره محمدعلی شاه قاجار) [/caption]
دینار طلا مربوط به دوره آل بویه[/caption]
دینار دوره امویان که از سکههای ساسانیان الگوبرداری شده است[/caption]
نظر شما