هیأت باستان شناسی در زمستان 1395 مطالعات خود را که مقرر بود در دو مرحله انجام شود آغاز کرد. در مرحله نخست این مطالعات حدود 140 محوطه مورد شناسایی یا مطالعه قرار گرفت که از دوره پیش از تاریخ تا دوره قاجار را در بر می‌گیرد. همچنین 30 محوطه دارای قابلیت‌های فرهنگی متمایز تشخیص داده شد که از آن میان در 15 محوطه نیز گمانه‌زنی به انجام رسید و مشخص شد که این محوطه‌ها قابلیت کاوش‌های گسترده را دارد و باید پیش از آبگیری سد مورد کاوش قرار گیرند.»
در چارچوب این طرح محدوده دریاچه سد «چم شیر» بررسی باستان‌شناسی شده و مطالعات پیشین در این محدوده نیز بازنگری شد. بنا به اعلام پژوهشکده باستان‌شناسی در همین زمینه مقرر شد تا محوطه‌هایی که قابلیت کاوش گسترده دارند پس از انجام گمانه‌زنی مقدماتی و برای کاوش گسترده ارزیابی و انتخاب شوند.
بنا به گفته محمدتقی عطائی سرپرست هیأت مطالعات باستان شناسی هیأت باستان شناسی مذکور در زمستان 1395 مطالعات خود را که مقرر بود در دو مرحله انجام شود آغاز کرد. در مرحله نخست این مطالعات حدود 140 محوطه مورد شناسایی یا مطالعه قرار گرفت که از دوره پیش از تاریخ تا دوره قاجار را در بر می‌گیرد. همچنین 30 محوطه دارای قابلیت‌های فرهنگی متمایز تشخیص داده شد که از آن میان در 15 محوطه نیز گمانه‌زنی به انجام رسید و مشخص شد که این محوطه‌ها قابلیت کاوش‌های گسترده را دارد و باید پیش از آبگیری سد مورد کاوش قرار گیرند.
به گفته سرپرست مطالعات باستان‌شناسی سد چم شیر «علی‌رغم به انجام رسیدن تمام تعهدات از سوی هیأت باستان شناسی مزبور و پژوهشکده باستان‌شناسی، متأسفانه دست‌اندرکاران ساخت این سد و نیروگاه، عنایتی به انجام تعهدات خود نشان نمی‌دهند. به گونه‌ای که جز درصد ناچیزی از بودجه برآورد شده، با گذشت بیش از یکسال، هنوز نسبت به تخصیص و تأمین بودجه این تحقیقات اقدامی صورت نگرفته است. و به همین سبب مطالعات مذکور از زمستان 1395 تاکنون معوق مانده است.»
اخبار حاکی از آن است که منابع احداث سد و نیروگاه چم شیر به صورت فاینانس از سوی پیمانکار چینی تأمین می‌شود ولی در کمال ناباوری، پیمانکار چینی فقط برای ساختمان خود سد، منابع لازم را تأمین می‌کند و مطالعات مربوط به میراث فرهنگی محدوده سد بلاتکلیف مانده است. از آنجا که بنا به گفته مسوؤلان سد چم شیر، این سد در میانه سال 1397 به اتمام خواهد رسید و آماده آبگیری خواهد شد فرصت چندانی برای انجام مطالعات باستان شناسی و نجات بخشی آثار فرهنگی محدوده آبگیر این سد وجود نخواهد داشت.
بنا به گفته محمدرضا فاضل معاون اجرایی طرح سد و نیروگاه چم شیر تا کنون نه هزار و500میلیارد ریال برای این پروژه هزینه شده و به بیش از شش هزار میلیارد ریال دیگر نیاز است. سهم مطالعات میراث فرهنگی از این پروژه چند درصد بوده است؟
به گفته کارشناسان در قراردادی که میان پیمانکار چینی و وزرات نیرو منعقد شده، پیمانکار چینی هیچ مسوؤلیتی در قبال انجام مطالعات باستان‌شناسی و مردم‌شناسی و محیط‌زیستی را نپذیرفته است. حال آنکه در خود چین هیچ شرکتی، چه چینی و چه خارجی، بدون توجه به چنین مسائلی حق فعالیت و صلاحیتی در اجرای پرژوه های عمرانی ندارد! با این حال، به سبب بی‌توجهی مدیران و مسؤولان کشور ما نسبت به واقعیت‌های زیست محیطی و میراث فرهنگی ایران، شرکت‌های خارجی نیز کوچکترین اهمیتی برای توسعه پایدار قایل نیستند. مسلم است که ضعف طرف ایرانی در بستن چنین قراردادی قابل اغماض نیست ولی پیمانکار چینی نیز از بی‌خبری مسؤولان ایرانی به نفع خود نهایت سود را برده است.
اکنون در حالی که اعلام شده سد چم شیر در نیمه دوم سال 1397 آبگیری خواهد شد هنوز حتی مرحله مقدماتی مطالعات باستان شناسی در محدوده این سد به انجام نرسیده است.
به گفته سرپرست مطالعات باستان‌شناسی سد چم شیر «علی‌رغم به انجام رسیدن تمام تعهدات از سوی هیأت باستان شناسی مزبور و پژوهشکده باستان‌شناسی، متأسفانه دست‌اندرکاران ساخت این سد و نیروگاه، عنایتی به انجام تعهدات خود نشان نمی‌دهند. به گونه‌ای که جز درصد ناچیزی از بودجه برآورد شده، با گذشت بیش از یکسال، هنوز نسبت به تخصیص و تأمین بودجه این تحقیقات اقدامی صورت نگرفته است. و به همین سبب مطالعات مذکور از زمستان 1395 تاکنون معوق مانده است.
به گفته محمدتقی عطائی، سرپرست مطالعات باستان شناسی سد چم شیر: «برای کاوش‌های گسترده و انجام برنامه‌های نجات‌بخشی باستان‌شناسی، حداقل به دو سال زمان نیاز است.»
به گزارش چمدان، امروزه می‌دانیم که ساختمان بهترین سدها هم عمر مفید و معینی دارند و پس از آن کارآیی‌شان را از دست خواهند داد. پرسش این است که وقتی به رغم همه انتقادها به سدسازی اقدام به ساخت آنها می‌کنیم آیا نباید عوارض منفی آنها را به حداقل کاهش دهیم؟ آیا نباید پیش از ساخت یک سد مطالعات گوناگون (اعم از باستان شناسی، محیط زیست، گردشگری و نظایر آن) انجام شود و پس از ساخت این ابَرسازه‌ها به کمک این مطالعات علمی به بهره‌وری بهتر از آنها کمک کنند؟
بسیار دیده شده است که ساختمان‌های متعددی که در حین ساخت سدها برای اسکان مهندسان و کارکنان آنها ساخته می‌شود با آغاز آبگیری بلااستفاده می‌ماند یا به حال خود رها می‌شوند، آیا نباید برنامه‌ای برای استفاده از آنها داشت؟ آیا احداث موزه‌های محلی که از حاصل مطالعات باستان‌شناسی، مردم‌شناسی و نظایر آن فراهم آمده باشد یکی از راه‌های کمک به رونق گردشگری و استفاده بهینه از ساخت و سازهای جانبی سدها نیست؟
به گفته کارشناسان در قراردادی که میان پیمانکار چینی و وزرات نیرو منعقد شده، پیمانکار چینی هیچ مسوؤلیتی در قبال انجام مطالعات باستان‌شناسی و مردم‌شناسی و محیط‌زیستی را نپذیرفته است. حال آنکه در خود چین هیچ شرکتی، چه چینی و چه خارجی، بدون توجه به چنین مسائلی حق فعالیت و صلاحیتی در اجرای پرژوه های عمرانی ندارد!
و در نهایت، آیا نظارت کافی به عملکرد افراد یا نهادهایی که زیست‌بوم و میراث فرهنگی یک منطقه را از سرمایه‌های حقیقی خود تهی می‌کنند وجود دارد؟
و سوال آخر اینکه بنا به گفته محمدرضا فاضل معاون اجرایی طرح سد و نیروگاه چم شیر تا کنون نه هزار و پانصد میلیارد ریال برای این پروژه هزینه شده و به بیش از شش هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز است. سهم مطالعات میراث فرهنگی از این پروژه چند درصد بوده است؟
نظر شما