چمدان :  جامعه باستان شناسی ایران در بیانیه‌ای خطاب به مسئولان سازمان اوقاف و امورخیریه خواستار توقف دخل و تصرف در اماکن مذهبی شد. در این بیانیه آمده است: «در سال‌های گذشته دخل و تصرف‌هایی در ابنیه امامزادگان و بقاع متبرکه کشور انجام شده که اغلب به اصالت‌زدایی و تغییر هویت تاریخی آنها انجامیده است. بخش بزرگی از این دخالت‌ها و تغییرات با مشارکت مستقیم یا از سوی سازمان محترم «اوقاف و امور خیریه» بدون توجه به قوانین و ضوابط حاکم در حوزه‌ میراث فرهنگی کشور انجام شده است. در این رابطه تصمیماتی گرفته شده که تجاوز به حریم و هویت آثار تاریخی محسوب می‌شود.

بر اساس بند ۱۲ از ماده ۳ قانون اساسنامه‌ سازمان میراث فرهنگی کشور، تعیین حریم آثار و محوطه‌های تاریخی از وظایف سازمان میراث فرهنگی است و پس از ابلاغ حریم یک اثر و ضوابط حفاظتی آن، رعایت این حریم برای عموم مردم و مسئولان کشوری از جمله متولیان اداره‌ اوقاف و امور خیریه الزامی است. همچنین بر اساس ماده‌ ۵۶۰ قانون مجازات اسلامی، هر کس بدون اجازه‌ سازمان میراث فرهنگی از ضوابط مصوّب و اعلام شده برای حریم آثار فرهنگی و تاریخی تخطی کند، مجرم شناخته شده و شامل  تعقیب و پیگری قانونی خواهد بود.

[caption id="attachment_29534" align="aligncenter" width="1100"] امامزاده ابراهیم در حریم تخت جمشید[/caption]

در این زمینه، سازمان‌های مسئول، به ویژه هیأت امنای بقاع متبرکه در مناطق مختلف کشور به خصوص در روستاها به بهانه مرمت، دست به بازسازی، دخل و تصرف‌های بی‌ضابطه‌ (بدون توجه به قدمت و ارزش تاریخی ابنیه) زده‌اند که منجر به آسیب جدی به آثار شده است. گاه حتی بناهای قدیمی یکسره تخریب شده و ساختاری بی‌هویت به‌جای آن پدید آمده که نه تنها فاقد اصالت معنوی پیشین است بلکه با اقلیم اثر بیگانه بوده و معیارهای بومی معماری منطقه را نیز رعایت نکرده است.

بر اساس بند ۱۲ از ماده ۳ قانون اساسنامه‌ سازمان میراث فرهنگی کشور، تعیین حریم آثار و محوطه های تاریخی از وظایف سازمان میراث فرهنگی است و پس از ابلاغ حریم یک اثر و ضوابط حفاظتی آن، رعایت این حریم برای عموم مردم و مسئولان کشوری از جمله متولیان اداره‌ی اوقاف و امور خیریه الزامی است

نمونه‌هایی مانند امامزاده «حیدر» بهبهان، امامزاده «یحیی» زواره، امامزاده «زید» کهگیلویه و بویراحمد و شمار بسیاری دیگر از بقاع متبرکه قربانی چنین تصمیمات ویرانگری شده‌اند.

[caption id="attachment_29535" align="aligncenter" width="883"] گنبد ایلخانی امامزاده یحیی با فعالیت غیرقانونی شبانه‌روزی هیأت امنای این امامزاده تخریب و دوباره‌سازی شد | اخطارهای اداره‌ میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان اردستان و دادگستری استان اصفهان هم به جایی نرسید[/caption]

مشابه این اتفاق در مورد گورستان‌های تاریخی منفرد یا مجاور این بقاع متبرکه در سراسر کشور رقم خورده است که از جمله می‌توان به اتفاقات سال‌های گذشته در گورستان «دارالسلام» شیراز و اخیراً در گورستان امامزاده «عبدالله» شهر ری اشاره کرد.

پایه و اساسِ تغییرات در بیشتر این آثار، تصمیماتی است که مبنای اقتصادی داشته و در ستیز با روح و اصالت معنوی و تاریخیِ میراث فرهنگی، آیینی و دینی ما است و منجر به آسیب‌های سنگین و جبران‌ناپذیری شده‌اند. بقاع متبرکه و اماکن مذهبی از جمله مواریث فاخر و ارزشمندِ یک‌ونیم هزاره‌ اخیر تاریخ ما محسوب می‌شوند و قسمتی از تاریخ پر فراز و فرود ایران‌زمین را در خود حفظ کرده‌اند.

با توجه به ارزش‌های معنوی، فرهنگی، تاریخی، هنری، سبک معماری اماکن مذهبی و بقاع متبرکه و شخصیت‌هایی که در درون یا در کنار اینگونه بناها آرمیده‌اند، این آثار باید از گزند آسیب و تخریب و تغییر در امان بمانند. هرگونه دخالت یا تغییری در آنها، به هر دلیلی، صرفاً پس از طی کردن مراحل قانونی و کسب مجوزهای لازم از سازمان میراث فرهنگی و در چارچوب‌های علمی قابل پذیرش است. اصل و مبنا باید حفاظت همه‌ آثار فرهنگی باشد و در صورت لزوم مرمت آنها بر اساس موازین علمی انجام شود.

جامعۀ باستان‌شناسی ایران ضمن ابراز نگرانی از تخریب، تعرض به حریم آثار تاریخی و تغییر هویت و اصالت ابنیه، بقاع متبرکه و گورستان‌های تاریخی کشور، مصرانه از نهادهای مسئول به ویژه سازمان اوقاف و امور خیریه و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خواستار صیانت و پاسداری از این میراث ارزشمند و نیز جلوگیری از اقدامات و تصمیمات غیرتخصصی و شتابزده در این زمینه است

در همین زمینه می‌توان به اقدام اخیر اداره اوقاف و امور خیریه استان فارس در حریم مصوب میراث جهانی تخت جمشید نیز اشاره کرد که اولاً برخلاف مستندات انکارناپذیر، وجود امامزاده‌ای را در شهرستان مرودشت مطرح کرده که در اصالت آن تردیدهای اساسی وجود دارد. افزون بر این، طرحی برای توسعه‌ این اثر در حریم درجه‌ یک محوطه‌ میراث جهانی تخت جمشید مطرح کرده که با وجود مخالفت کارشناسان میراث فرهنگی براساس موازین و مقررات جهانی، این میراث بشری را نیز زیرپا خواهد گذاشت.

همچنین، جنبه‌ ناخوشایندتر این موضوع آنجاست که متأسفانه اصرار بر ساخت بنا و محوطه در محل مذکور به‌جای آنکه مبتنی بر شعائر دینی و مناسک معنوی باشد، بر اساس توجیهات اقتصادی و چشمداشت به کسب نذورات از گردشگران تخت جمشید عنوان شده است.

[caption id="attachment_29536" align="aligncenter" width="1100"] وضعیت نابسمان گورستان دارالسلام | این گورستان چند بار به بهانه ساماندهی دچار آسیب جدی شد | این گورستان یکی از قدیمی‌ترین آرامستان‌های ایران به شمار می‌رود که در آن مقبره‌هایی از قرن اول و دوم هجری دیده می‌شود[/caption]

آنچه از سازمان اوقاف و امور خیریه انتظار می‌رود، تقویت بنیه‌ مذهبی و معنوی جامعه است. یکی از راه‌های تحقق این امر، نگهداری از اصالت ابنیه‌ مذهبی و بقاع متبرکه و جلوگیری از اشاعه‌ خرافات و سوء استفاده از احساسات مذهبی مردم است. رویه‌ کنونی برخی مدیران سازمان اوقاف متأسفانه امکان و اجازه‌ی چنین برداشتی را فراهم می‌آورد و جا دارد که مسئولان محترم این سازمان در تصحیح این رویه بکوشند.



از این روی، «جامعۀ باستان‌شناسی ایران» ضمن ابراز نگرانی از تخریب، تعرض به حریم آثار تاریخی و تغییر هویت و اصالت ابنیه، بقاع متبرکه و گورستان‌های تاریخی کشور، مصرانه از نهادهای مسئول به ویژه «سازمان اوقاف و امور خیریه» و «سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری» خواستار صیانت و پاسداری از این میراث ارزشمند و نیز جلوگیری از اقدامات و تصمیمات غیرتخصصی و شتابزده در این زمینه است.

«جامعۀ باستان‌شناسی ایران»

اسفند ماه1396

|عکس روی خبر متعلق است به امامزاده 800 ساله روستای طرزک بویین زهرا  در استان قزوین که اداره اوقاف و امور خیریه با هدف گسترش و ساخت سازه‌ای جدید برای یک امامزاده آن را در مرداد 93 تخریب کرد|

[related-post id="22364"]