وقتی شاپور در جنگ با والرين قيصر دوم پيروز شد و بر انطاكيه (يكی از شهرهاي تركيه فعلی) دست يافت آن را (وه انديو شاپور) ناميد يعنی «شهر شاپور بهتر از انطاكيه» و بعدها به گويش‌های «گندی‌شاپور» يا «جندي‌شاپور» ادا شد.
جندی شاپور به سبب داشتن بیمارستان و دانشگاه جندی شاپور در طول تاریخ شهرت بسیار داشته است. امروزه تنها ویرانه‌هایی از این شهر دوره ساسانی 800 هکتاری در 10کیلومتری شهرستان دزفول باقی است.
در سال 1961 میلادی دو باستان‌شناس آمریکایی در سطح بسیار محدود و در حد چند گمانه در جندی شاپور گمانه‌زنی کرده و اهمیت این محوطه باستانی را بیان کردند. مهر سال 94 هم یک گروه باستان‌شناس شامل دکتر دونالد ویت کمب استاد دانشگاه شیکاگو، دکتر عباس علیزاده استاد ایرانی دانشگاه شیکاگو، ریچارد پین و دو نفر از باستان شناسان دانشگاه لس آنجلس و چهار نفر از باستان شناسان دانشگاه شیکاگو جهت کاوش در محوطه جندی شاپور اعلام آمادگی کردند.
در نهایت دکتر یوسف مرادی و هیأت همراهش نخستین فصل کاوش در جندی شاپور را دی ماه سال 95 آغاز کردند و در 21 فروردین سال 96 به پایان رساندند.
از نتایج جالب این کاوش‌ها که در عرصه گندی شاپور انجام شده کشف سازه‌ای مربوط به قرن سوم و دوره عباسیان به وسعت 400 مترمربع و دارای کاربری مسکونی و چند اتاق است. وسط این سازه نیز چند تنورپخت و پز و ظروف سفالی آشپزخانه یافت شده است.
در این گمانه‌ها همچنین سیستم فاضلاب تنبوشه (لوله‌های سفالی انتقال آب ) به فضای مسکونی همراه با راه پلهای که به فضای زیرزمینی با 10 پله یافت شده است.
نخستین سایت موزه در جندی شاپور
حال برای نوروز 97 یعقوب زلقی مدیر پایگاه جندی شاپور اخبار خوبی را از این محوطه به اطلاع گردشگران نوروزی می‌رساند. او در گفت‌وگو با خبرنگار چمدان می‌گوید: «اقدامات ارزنده‌ای در حوزه کاوش، مرمت و حفاظت پس از کاوش انجام شده است. از 400 متر مربع کاوش، سازه‌های شاخص معماری، آثار سفالی، آجر و... به دست آمده است. پس از کاوش هم مرمت و حفاظت شده و جهت جلوگیری ازآسیب‌های احتمالی با سیم بوکسل محصور شده است. در حال حاضر تلاش می‌شود اقدامات محدوده مورد نظر به عنوان اولین سایت موزه تکمیل شود.»
ثبت جندی شاپور در حافظه جهانی یونسکو به عنوان نخستین دانشگاه
مدیر پایگاه جندی شاپور تأکید می‌کند: «گندی شاپور نخستین مرکز علمی جهان در زمان ساسانیان بود که رشته‌های پزشکی، داروسازی، طب سنتی، فلسفه، نجوم و...در آن تدریس می‌شد. در ۱۷۵۰ امین سال تأسیس شهر دانشگاهی گندی شاپور، این اثر از منظر رویدادها و مشاهیر فرهنگی در نوامبر ۲۰۱۷ (آبان ماه 96) در مقر یونسکو در پاریس در حافظه جهانی به ثبت رسید. به عبارتی سند بین المللی ثبت هزار و هفتصد و پنجاهمین سالگرد تاسیس دانشگاه جندی شاپور در فهرست بزرگداشت جهانی، سوم نوامبر در کنفرانس عمومی سالانه یونسکو که در پاریس برگزار شد منتشر شد.
گندی شاپور چهارمین اثر ثبت جهانی خوزستان در کشور و اثری منحصر به فرد (اولین از منظر تولید علم، دانش و فضیلت در دنیای باستان) است. تاکنون از دانشگاه آکسفورد انگلستان در قرن ۱۲ میلادی به عنوان قدیمی‌ترین مرکز دانشگاهی و علمی در حافظه یونسکو یاد می‌شد. با ثبت جهانی جندی شاپور (شهر دانشگاهی و بیمارستانی) با سابقه تشکیل در قرن 3 میلادی مهد تاریخ تولید علم و دانش به هزار سال عقب‌تر برگشت واین خاستگاه علم و فضیلت با سابقه تقریبی ۱۸۰۰ ساله به نام ایران ثبت جهانی شد.»
نیازهای پیش روی پایگاه
زلقی درباره نیازهای این پایگاه با توجه به اهمیت آن می‌گوید: «لزوم تامین منابع مالی جهت آماده سازی محوطه باستانی جندی شاپور، ادامه کاوش‌های باستان‌شناسی و فعالیت‌های پژوهشی در این محوطه، تجهیز و راه‌اندازی سایت اداری پایگاه از موارد بسیار مهمی است که برای بهبود وضعیت پایگاه باید به آن توجه داشت.»
نصب 20 تابلوی راهنما
او ادامه می‌دهد: «۲۰ تابلوی راهنمایی و معرفی آثار در قسمت‌های مختلف محوطه و ورودی‌های گندی شاپور از شوش، شوشتر و دزفول نصب شده تا گردشگران به راحتی بتوانند به گندی شاپور، محوطه مورد کاوش، پلهای تاریخی، سازه‌های آبی، آرامگاه یعقوب لیث و.. دسترسی پیدا کند. این تابلوهای دو زبانه شامل فاصله، مسیر و توضیحات تاریخی است.»
یعقوب زلقی همچنین از فرهنگ سازی و ارتباط مستمر با مردم، کشاورزان و... جهت آشنایی واهمیت تاریخی مواریث فرهنگی محدوده جندی شاپور و برگزاری کنگره بین اللمللی جندی شاپور فصل اول کاوش‌های باستان شناسی خبر می‌دهد و به مرمت آرامگاه یعقوب لیث صفاری، ساماندهی محوطه، چاپ بروشور و پوستر بزرگ نمایشگاهی با کیفیت بالا اشاره می‌کند.
آرامگاه یعقوب لیث صفاری پس از سال‌ها نونوار شد
به گزارش چمدان، آرامگاه یعقوب لیث صفاری در روستای شاه‌آباد در 10 کیلومتری دزفول، سمت راست جاده دزفول به شوشتر قرار دارد. در کنار این آرامگاه بازمانده‌های شهر جندی شاپور دیده می‌شود. گنبد بلند مضرس (دندانه دار) سفید رنگ و جلال عمارت بقعه از دور کاملاً جلوه‌گر است. در اطراف بقعه، قبرستان وسیعی است که در آن وجود سنگ قبرهای قدیمی، نشانگر تاریخ کهن این بنا است.
[caption id="attachment_29496" align="aligncenter" width="1100"]
یعقوب زلقی مدیر پایگاه جندی شاپور[/caption]
یعقوب لیث (رادمان) کیست؟
یعقوب لیث «رادمان پسر ماهک سیستانی» یکی از پادشاهان ایران و از دودمان صفاری و بنیان‌گذار این سلسله بود که در سیستان حکومت می‌کرد و مرکز آن در زرنج بود که امروزه در افغانستان قرار دارد. از آنجایی که او یک مس‌گر بود، به «صفار» معروف شد. یعقوب لیث صفار نخستین کسی بود که زبان پارسی را ۲۰۰ سال پس از ورود اسلام به ایران به عنوان زبان رسمی ایران اعلام کرد و پس از آن دیگر کسی حق نداشت در دربار او به زبانی غیر از پارسی سخن بگوید.
[caption id="attachment_29483" align="aligncenter" width="800"]
مرمت آرامگاه یعقوب لیث در سال 96 آغاز شد[/caption]
دکتر محسن ابوالقاسمی در کتاب «تاریخ زبان فارسی» آورده‌است: در سال ۲۵۴ هجری، یعقوب لیث صفار، دولت مستقل ایران را در شهر زرنج سیستان تأسیس کرد و زبان فارسی دری را زبان رسمی کرد که این رسمیت تا کنون ادامه دارد. او کوشش کرد خلافت عباسی را سرنگون کند و حتی تا نزدیکی بغداد نیز پیش رفت ولی روزگار به او امان نداد و در ماه شوال ۲۶۵هـ. ق به بیماری قولنج مبتلا و در سرانجام در گندی شاپور درگذشت.
[caption id="attachment_29476" align="aligncenter" width="800"]
آرامگاه یعقوب لیث صفاری | یعقوب لیث را نخستین شهریار ایرانیِ احیاگر زبان پارسی پس از فروپاشی شاهنشاهی ساسانیان می‌دانند | وقتی شاعری بنا بر رسم زمان قصیده‌ای به عربی در مدح او سرود وی او را ملامت کرد که چرا به زبانی که نمی‌فهمد برایش شعر سروده‌است (چیزی که من اندر نیابم چرا باید گفت)[/caption]
250 میلیون تومان اعتبار برای مرمت آرامگاه یعقوب لیث
به گزارش چمدان، سال‌ها بود که آرامگاه یعقوب لیث صفاری در وضعیت نامطلوبی به سر می‌برد. اکنون زلقی در آستانه نوروز از مرمت جدی این آرامگاه به خبرنگار چمدان خبر می‌دهد و می‌افزاید: «یعقوب لیث بنیان‌گذار سلسله صفاریان چون با خلفای عباسی درگیر بود از سیستان به سمت خوزستان می‌آید و در جنگی زخمی شده و در بیمارستان گندی شاپور بستری می‌شود و در همین شهر می‌میرد. اکنون اقدامات خوبی در خصوص آرامگاه او انجام دادیم.»
او توضیح می‌دهد: «مرمت کامل قسمت داخلی و بیرونی بنا، مرمت کامل پشت بام و قسمتی از گنبد، محوطه سازی و اضافه کردن ۵۰۰ مترکف فرش آجری فضای پیرامونی آرامگاه، توسعه انشعاب آب و برق، تعمیر و بازسازی مجدد ۴ سرویس بهداشتی به طور کامل، پاکسازی ورودی محوطه و شتسشوی کامل آرامگاه یعقوب لیث جهت فعالیت‌های ستادی پایگاه گندی شاپور انجام شده است.
قسمت اصلی بنای یعقوب لیث که سنگی است و اثر شاخص دوره تیموری با همان شمایل تاریخی گذشته خود حفاظت و مرمت شده، رطوبت زدایی، تعویض ناودان‌ها و درب و پنجره‌ها، اصلاح شیب بندی پشت بام و... احیاء دوباره فضای سبز وگلکاری محوطه هم انجام شده است.»
[caption id="attachment_29479" align="aligncenter" width="700"]
مجسمه یعقوب لیث در میدان ورودی شهر زابل استان سیستان و بلوچستان[/caption]
[caption id="attachment_29481" align="aligncenter" width="689"]
مجسمه یعقوب لیث صفاری در ورودی شهر دزفول استان خوزستان | عکس: محمد آذرکیش[/caption]
به گزارش چمدان، عکس های زیر آرامگاه یعقوب لیث را حین مرمت نشان می‌دهد. اکنون با پایان مرمت این آرامگاه، گردشگران در نوروز می‌توانند با سفر به استان خوزستان و دزفول، بازدید از محوطه باستانی جندی شاپور و آرامگاه یعقوب لیث صفاری را جزو گزینه‌های پیش روی خود داشته باشند.
نظر شما