چمدان : در صفحات آغازین این شماره از باستان‌پژوهی یادداشت­ها و جستارهایی به قلم سیدجواد طباطبایی، حکمت‌الله ملاصالحی، مسعود آذرنوش، حامد وحدتی‌نسب و رسول جعفریان منتشر شده است.

[caption id="attachment_29384" align="aligncenter" width="800"] نگاه: در ضرورت فهم «تاریخ و تاریخِ فرهنگی ایران» دکتر جواد طباطبایی[/caption]

«جام مرودشت» موضوع پرونده‌ای است که به مناسبت پنجاهمین سال کشف آن به چگونگی پیدا شدن و چرایی اهمیت این اثر ارزشمند پرداخته شده است. این جام زیبای سیمین که مربوط به دوره عیلام کهن است در سال 1345خ/1966م به طور اتفاقی در یک ونیم کیلومتری شمال غربی تخت‌ جمشید کشف شد، اما بافت باستان‌شناختیِ آن هیچ‌گاه مورد مطالعات باستان‌شناسی قرار نگرفت.

[caption id="attachment_29390" align="aligncenter" width="800"] پرونده: «جام مرودشت». نیم قرن از کشف جام سیمین عیلامی مرودشت گذشت. (باستان‌پژوهی: شمارۀ 20)[/caption]

در بخش دیگری از مجله در چارچوب پرونده‌ای با عنوان «سال دهم، شماره بیستم» به مرور یک دهه انتشار «باستان‌پژوهی» پرداخته شده است. در بخش «یاد» این شماره سیدمنصور سیدسجادی یادداشتی درباره ماریتسیو توزی، باستان‌شناس و ایران شناس ایتالیایی که سال گذشته میلادی درگذشت، نگاشته است.

در بخش «بازخوانی» این شماره دو مقاله از شهریار عدل با عنوان «خورهه؛ طلیعه کاوش علمی ایرانیان» و «درآمدی بر تاریخِ فکر باستان شناسی در ایران» منتشر شده که با یادداشت‌هایی از علی موسوی، وحید عسکرپور و نادر نصیری مقدم همراه است.

[caption id="attachment_29383" align="aligncenter" width="800"] پرونده: بازخوانی مقاله‌هایی از شهریار عدل. به همراه یادداشت‌هایی از علی موسوی، وحید عسکرپور، و نادر نصیری‌مقدم. (باستان‌پژوهی: شمارۀ 20)[/caption]

 

بخشی از مطالب این شماره از مجله باستان‌پژوهی، پرونده‌ای است درباره «باستان‌شناسی دوره اسلامی» که مقاله‌هایی اعم از تألیف و ترجمه در آن انتشار یافته است. عنوان برخی از این مقاله­ ها عبارت است از «میان فرقه و فرهنگ؛ بامیان، شمایل شکنیِ اسلامی و موزه»، «باستان شناسی و ناسیونالیسم در سرزمین مقدس»، «خراسان؛ واژه‌شناسي، حدود و مرزها»، «از تخت جمشید تا فسطاط؛ تداوم اندیشه های بنیادین معماری هخامنشی»، و «بقایای مضمونی تزیینی در سنّت های تدفین ایران باستان به استناد نقاشی های مربوط به تراژدی های شاهنامه در سده های 8 و 9 ق».

زنده‌یاد مسعود آذرنوش در مقاله «از تخت‌ جمشید تا فسطاط» به عناصری از معماری ایرانی موسوم به «آپادانا» و «تالار تخت» که از اجزاء اصلی معماری تخت‌ جمشید هستند پرداخته و شواهدی درباره تداوم این عناصر معماری در دوران اسلامی ارائه نموده است. بنا بر این مقاله، «قبل از آغاز عصر اسلامی، کاخ‌ها و خانه‌های اشرافیِ ساخته شده بر این معیار در تمام سرزمین‌های قلمروی فرهنگی ایرانی ساخته می‌شد، از جمله در آسیای میانه، افغانستان، ایران فعلی، و عراق.» نویسنده به شواهدی از دوره­های اشکانی، کوشانی و ساسانی اشاره کرده و یادآور می‌شود که «فتوحات مسلمانان و جابه‌جایی‌های گسترده‌ی ارتش‌های ایشان، و تأثیر فرهنگیِ بعدی ایران بر جهان اسلام، این نقشه را به دورترین سرزمین‌های اسلامی، یعنی مصر در غرب و هندوستان در شرق، کشانید.»

[caption id="attachment_29391" align="aligncenter" width="800"] پرونده: باستان‌شناسی دورۀ اسلامی (باستان‌پژوهی: شمارۀ 20)[/caption]

از دیگر مقاله‌های این شماره از مجله باید به «شواهد تحول فلزکاری از اواخر هزاره سوم پ م در شهداد»، «آرامگاه صخره ای فالونَک در مرودشت»، و «تکنیک های سنگ تراشیِ پیکرتراشان در ایرانِ دوران سلوکی و پارتی، و جایگاه آن در محیط فرهنگی پارتیان» اشاره کرد.

 

در بخش «کتابخانه تاریخ شفاهی باستان‌شناسی ایران» گفت‌وگوی بلندی با دکتر یوسف مجیدزاده، باستان‌شناس و کاوشگر جیرفت، انجام شده است.

[caption id="attachment_29382" align="aligncenter" width="800"] کتابخانۀ تاریخ شفاهی باستان‌شناسی ایران (2): گفت‌‌وگو با دکتر یوسف مجیدزاده (باستان‌پژوهی: شمارۀ 20)[/caption]

در بخش «نقد و معرفی کتاب»، 9 کتاب و مقاله به قلم کامیار عبدی، کوروش روستایی، علی‌اکبر وحدتی، محمدتقی عطائی، اشکان زارع، محبوبه نویدی و افشین یزدانی نقد و بررسی شده است. «پژوهش‌های موزه‌ای» نیز از دیگر بخش‌های این شماره است.

 

«باستان‌پژوهی» در تهران در کتابفروشی‌های طهوری، توس، افتخارزاده، فروهر و بلخ عرضه می‌شود.