چمدان - «اربه» نام خرمالوی وحشی و خودرو است که به گوجه فرنگی شباهت زیادی دارد. اصلیت این میوه جنگلی است و در جنگل‌های روستاهای جنوبی شهرستان لاهیجان همانند سراش، فیدره، گمل و رحیم آباد می‌روید. خرمالو که در تهران به فراوانی رشد می‌کند در حقیقت نوع پیوند یافته این درخت است.

یکی از این سنت‌های قدیمی مردم گیلان «اربه دوشابگیری» یا «اربا دوشاب» است که در روستای سراش از توابع بخش مرکزی شهرستان لاهیجان طبق سنت دیرین برگزار می‌شود.

میوه درخت «اربه» را در فصل پاییز از درخت می‌چینند و بعد از جدا کردن دمبرگ‌ها، در ظرفی چوبی به شکل «ناو» می‌ریزند که به این ظرف «اربه ناو یا اربه ناف» می‌گویند. حدود یک متر از کل ناو را با تخته‌ای جدا می‌کنند و سوراخی در آن تعبیه می‌کنند و مقداری «کولوش - ساقه برنج» را در جلوی سوراخ قرار می‌دهند که نقش آبکش را دارد. میوه ارباه یا اربه که به دو رنگ نارنجی و قرمز است و طعم شیرین و گس دارد را در این ظرف می‌ریزند.

این میوه در فرهنگ قدیم روستا جزء غذاهای روزمره مردم بوده که به مرور زمان و با ورود دیگر آداب و رسوم به فراموشی سپرده شده است. «اربه» را در تالش به اسم «آمبر»، در رامسر «خرما»، در مازندارن «خرمندی» و در گرگان «انده»، «اندی» یا «اندو خرما» می‌نامند.

برای تهیه شیره دوشاب از اربه جنگلی، آن را پس از جدا کردن از ساقه‌های کوچک در سطلی چوبی که تنه درختی بزرگ و پهن است و «ناو» نام دارد قرار می‌دهند. حدود یک متر از «ناو» را با تخته‌ای جدا و سوراخی در آن تعبیه می‌کنند و مقداری ساقه برنج را در جلوی سوراخ قرار می‌دهند تا نقش آبکش داشته باشد. اربه را در قسمت بزرگتر ناو ریخته و آن را با چوبی سرپهن به شکل «کوبه» له می‌کنند و بعد کمی خاکستر هیزم یا پوست برنج روی آن می‌ریزند. 

فشار دادن میوه اربه برای به‌دست آورده «شیره» بخش دیگری از این سنت قدیمی است. زمانی که شیره‌ها کاملا چکیده شدند آن را در دیگی می‌ریزند و روی اجاق می‌گذارند تا بجوشد.

شیره این گیاه که با زحمت فراوانی به دست می‌آید برای رفع بیماری‌های فاویسم و کم خونی مفید است. از آنجا که دوشاب دارای طبعی گرم است بیشتر در فصل زمستان مصرف می‌شود. این شیره مقوی به جای قند، شکر، سکنجبین، شربت آلبالو و همچنین برای برنج بو داده مورد استفاده قرار می‌گیرد.

روستاییان گیلان «اربه دوشاب» را با برف هم مخلوط می‌کنند و می‌خورند که در اصطلاح گیلکی «ورف دوشاب» می‌گویند. برنج برشته شده با دوشاب مخلوط را نیز به عنوان تنقلات استفاده می‌کنند . 

متاسفانه به دلیل استقبال مردم از جشنواره اربا دوشاب و دوشاب برخی اقراد سودجو، شیره انگور را به جای اربا دوشاب به بازار عرضه می‌کنند.

تصاویر مراسم سنتی اربه دوشاب یا اربادوشاب را در زیر ببینید.

به گزارش چمدان، جشنواره اربادوشاب امسال گیلان با اجرای برنامه عروس بران محلی در روستای نوده جلی بیل شهرستان رضوانشهر استان گیلان برگزار شد. تصاویر آن را در زیر ببینید.