چمدان - لی‌لی کردوانی مسئول کارگاه مرمت کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران در نامه‌ای به رسول جعفریان ریاست کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران نسبت به در معرض تهدید بودن نسخ خطی و اسناد نفیس این کتابخانه هشدار داده است.
در قسمتی از این نامه آماده است: «نظر به اینکه کتابخانه مرکزی دارای مجموعه‌ای ارزشمند و بسیار نفیس نسخ خطی، چاپی، سند، عکس، مجله، روزنامه و نقشه و دیگر مدارک گرانبها است، ضروری است به منظور حفظ و صیانت از این مجموعه و با هدف انتقال میراث گرانبهای نیاکان به نسل‌های آینده، با به کارگیری تمهیدات لازم به منظور جلوگیری از پیشرفت فرآیندهای رو به تزاید تخریب و فرسودگی این آثار گرانبها بکوشیم.
متاسفانه بنا به دلایل مختلف ناشی از شرایط محیطی یا مواد متشکله خود آثار، مجموعه‌های موجود در معرض انواع آسیب و تخریب ناشی از عوامل فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی قرار دارند.
علاوه بر کنترل شرایط محیطی از جمله میزان نور، رطوبت، دما و آلاینده‌ها که به عنوان اولین گام در بحث نگهداری مطرح است و کتابخانه پس از گذشت سالها همچنان دچار کمبود امکانات لازم در این زمینه است، وضعیت میزان آلودگی بیولوژیک نسخ و همچنین محیط مخازن و بخشهای مختلف کتابخانه نیز در شرایط بسیار نامناسب قرار دارند و میزان حجم آلودگی موجود، هم برای انواع منابع ارزشمند و هم برای کارکنان و مراجعین کتابخانه خطراتی در پی خواهد داشت.»
او همچنین در قسمت دیگری هشدار می‌دهد که نتایج آزمایش‌های انجام شده بر روی نسخ در بخشهای مختلف کتابخانه حاکی از وجود آلودگی های شدید قارچی و باکتریایی است که بررسی‌ها نشان می‌دهد اصلی ترین دلایل به وجود آمدن این آلودگیها دلایل زیر است:
- فرسودگی، آلودگی و عدم تناسب سیستم تهویه موجود از نظر تأمین هوای فیلتر شده تمیز، رطوبت و دمای استاندارد
- توزیع نامتناسب هوا در مخازن به وسیله کانالهای سیستم تهویه موجود
- آلودگی شدید مخازن به واسطه وجود گرد و غبار و دوده
- مساحت کم و انبوه آثار نگهداری شده در واحد سطح و حجم و ایجاد مانع تهویه یکسان و مناسب فضا
- نامتناسب بودن کفپوش مخازن و استفاده از ترکیبات نفتی برای پاکسازی کف و در نتیجه گسترش آلودگی
- افزایش میزان رطوبت مخازن در هنگام بارندگی
بخش مرمت کتابخانه دانشگاه تهران در ابتدای تأسیس مجهز به دستگاه ضدعفونی نسخ با استفاده از مواد شیمیایی رایج در زمان خود بود و سالها ضدعفونی نسخ با آن انجام می‌شد (با استفاده از مواد شیمیایی تیمول و پارادی کلروبنزن). اما به دلیل مضرات ناشی از استفاده مواد شیمیایی همچون سمی و سرطان زا بودن آنها، بالا بردن میزان اسیدیته کاغذ، عدم حفاظت دائمی، آسیب دیدن مرکبهای دارای بنیان روغنی و رزینی، تخریب ساختار پروتئینی چرم و ممنوع شدن استفاده از این مواد در بسیاری از کشورها، این شیوه ضدعفونی متوقف و نسبت به تغییر کاربری سیستم موجود و استفاده از شیوه مناسبتر در محیط کم اکسیژن اقدام شد اما پس از بررسیهای بسیار مشخص شد که امکان تغییر کاربری برای محفظه موجود وجود نداشته و بایستی شیوه ایمن و دوستدار محیط زیست برای ضدعفونی آثار و همچنین فضای مخازن اجرا شود.
مسئول کارگاه مرمت کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران در پایان این نامه شیوه پراکنش بخارات اتمیزه شده عصاره اسانسهای گیاهی (فومیگانت‌های طبیعی) را برای حل این مشکل پیشنهاد داده است.
نظر شما