چمدان - احسان رستمی پور: پرونده شرکت عظام به اتهام فسادهای اقتصادی در دادگاه انقلاب تهران در حال بررسی است. عباس ایروانی در جلسه دوم دادگاه به فعالیت‌های این شرکت در حوزه مراکز اقامتی و گردشگری اشاره کرد و گفت: برای ۴ هزار نفر به طور مستقیم و ۳۰ هزار نفر به طور غیر مستقیم اشتغالزایی کرده‌ام و از خروج ۳۵۰ میلیون دلار کشور جلوگیری کرده‌ایم. همچنین ساخت مجموعه‌های گردشگری و رفاهی از جمله اقدامات ما بوده است که البته برخی رسانه‌ها کارهای خیر ما را پوششی برای اقدامات خلاف دانسته‌اند.

ایروانی در حالی در دادگاه این فعالیت‌ها را خدمات خود معرفی کرد که واگذاری بناهای تاریخی به این شرکت در دولت قبل مشکلات مختلفی را برای حوزه میراث فرهنگی به وجود آورده و پرونده واگذاری و پس گرفتن جنجالی عمارت مسعودیه به این شرکت همچنان مفتوح است. به این بهانه نگاهی به سه پرونده واگذاری بناهای تاریخی به شرکت عظام کردیم.

15 آبان 1389 طی مراسمی با حضور حمید بقایی، معاون وقت رییس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی سه بنای تاریخی برای تبدیل به هتل به شرکت عظام واگذار شد. قرعه این واگذاری به نام سه بنای عمارت مسعودیه تهران، خانه عامری‌های کاشان و کاروانسرای وکیل کرمان افتاده بود تا شرکت عظام این سه بنای تاریخی را به هتل تبدیل کند. 

حمید بقایی در این مراسم گفته بود: حیف است که این بناها به مجموعه‌هایی با کمترین بهره‌برداری تبدیل شود. روزی با یکی از رفقا که همه نیز ایشان را می‌شناسند صحبت می‌کردیم و آنجا گفتم که فلانی، می‌خواهم عمارت مسعودیه را تبدیل به مجموعه اقامتی کنم. او نیز آهی کشید و گفت، می‌دانی اگر این کار را انجام بدهی چه کار بزرگی کرده‌ای؟ گفتم حتی می‌خواهم ساختمان میراث فرهنگی را هم تبدیل کنم به موزه، بنابراین تصمیم گرفتیم عمارت مسعودیه را به مجموعه تاریخی و فرهنگی تبدیل کنیم.

بقایی درباره سرمایه گذاری این پروژه‌ها گفته بود: با ورود سرمایه‌گذار خصوصی 11 میلیارد تومان از هزینه‌های سازمان میراث فرهنگی برای مرمت و نگهداری بنا رفع خواهد شد. گفتیم، آفتابه خرج لحیم نمی‌خواهیم. هر دفعه 200 میلیون تومان برای مرمت یک بنا هزینه می‌کنیم و یک بارندگی همه چیز را خراب می‌کند. برای همین گفتیم بخش خصوصی در بناها ورود کند و به کمک ما بیاید.

 مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری عظام به‌ عنوان شرکتی که تا آن زمان در حوزه نفت و خودروسازی فعالیت داشت نیز در آن مراسم گفته بود: صنعت گردشگری به‌عنوان یکی از صنایع مهم منجر به توسعه همه‌جانبه کشورها و توسعه اقتصاد شهری می‌شود. بخش خصوصی تاکنون به‌صورت سازمان‌یافته و فعال در حوزه بناهای تاریخی حضور نداشته و شرکت عظام برای نخستین‌بار به این حوزه مخاطره‌آمیز وارد شده است.

قصه عمارت مسعودیه

این حوزه مخاطره آمیز به تعبیر مدیر شرکت عظام از همان ابتدا نه سرمایه او که سه بنای تاریخی واگذار شده به او را به مخاطره انداخت. شرکت عظام که قراردادی برای مرمت و بعد بهره برداری سه بنای تاریخی یاد شده را داشت، پس از مدتی بهره برداری از عمارت مسعودیه را بدون هرگونه مرمتی آغاز کرد. با وجود اینکه از ابتدا برخی منتقد نحوه واگذاری این بناها به ویژه عمارت مسعودیه به سرمایه گذار خصوصی بودند، عظام در قبال واگذاری تعهد تبدیل این بناها را به هتل داده بود.

اتفاقی که در دو بنا هرگز نیافتد و تنها خانه عامری‌های کاشان به هتل تبدیل شد. با این وجود شرکت عظام بهره برداری خود از مسعودیه را آغاز و این بنای ارزشمند تهران را به جای هتل به کافه، سالن تئاتر و مرکز رویدادهای فرهنگی تبدیل کرد. اقداماتی که از همان ابتدا بدون ضوابط مرمتی و مرمت بخش‌های در خطر بنا آغاز شده بود سر آخر با برگزاری یک پروژه عکاسی پر حاشیه در مسعودیه جنجال ساز شد و سازمان میراث فرهنگی  در تاریخ تیر 1395 به صورت یک طرفه قرارداد خود را با عظام لغو و عظام را از این بنا تاریخی بیرون کرد.

پوینده مدیر وقت صندوق حفظ و احیا درباره علت پس گرفتن این بنا از عظام گفته بود: در دولت گذشته عمارت مسعودیه در قراردادی به مدت 59 سال (از جمله 3 سال زمان مرمت و 7 سال تنفس پس از مرمت) و با حضور تنها یک شرکت و در یک فرایند واگذاری پر ابهام به شرکت عظام واگذار شد. این قرارداد به شدت از سوی نهادهای نظارتی از جمله سازمان بازرسی کل کشور مورد اشکال بوده و این مراجع نظارتی طی مکاتبات مکرر درخواست لغو و فسخ قرارداد را داشته اند. عمارت مسعودیه طبق قرارداد در مدت سه سال باید کاملا مرمت می شد و در سال 92 مراحل مرمت باید به اتمام می رسید. عظام قبل از اجرا و به پایان رساندن مراحل مرمت اقدام به تخلف کرده و نسبت به بهره برداری اقدام کرده است،

پس از خلع ید عظام بخش‌هایی از این بنا در معرض دید رسانه‌ها قرار گرفت که با وجود شرایط اضطراری هیچ مرمتی در آنها صورت نگرفته بود. عظام پس از خلع ید در مسعودیه تلاش کرد با سوء استفاده از هنرمندان و ساختن کلیپ‌ در فضای مجازی خود را در موضوع عمارت مسعودیه محق جلوه دهد. پرونده این واگذاری و اختلاف بین وزارت میراث فرهنگی و شرکت عظام همچنان مفتوح است و عمارت فاخر مسعودیه تهران قربانی این واگذاری شده و همچنان با گذشت نزدیک به 10 سال مرمت اساسی نشده است.

کاروانسرای وکیل را رها کردند!

کاروانسرای وکیل یکی دیگر از بناهایی بود که به عظام واگذار شد. این بنای تاریخی حتی به بهره برداری نمایشی مانند عمارت مسعودیه نرسید و با حکم قضایی باز هم شرکت عظام از این پروژه خلع ید شد. این کاروانسرای نفیس هم به علت مشکلات حقوقی ناشی از این واگذاری سال ها بلاتکلیف مانده بود. تا عظام زیر بار هیچکدام از تعهداتش نرود. در بین سه بنای واگذار شده تنها خانه عامری‌های کاشان در یک فاز به سرانجام رسید و به هتل تبدیل شد و دو بنای دیگر با مشکلات حقوقی ناشی از واگذاری به شرکت عظام روبرو شدند.

با وجود مطرح بودن پرونده فساد افتصادی شرکت عظام از سال گذشته، شنیده شده که این شرکت به تازگی یک بنای تاریخی دیگر در شهر کاشان را از وزارت میراث فرهنگی تحویل گرفته است.

فعالیت‌های شرکت عظام در حوزه بهره برداری آثار تاریخی تاکنون جز زیان و ایجاد بلاتکلیفی برای بناهای تاریخی دستاوری نداشته است. هر چند تا این جلسه دادگاه اشاره‌ای به فعالیت‌های اقتصادی عظام در حوزه گردشگری نشده است اما در جلسه دوم دادگاه، متهم ردیف اول پرونده، عباس ایروانی که به فساد فی الارض متهم شده خود به فعالیت‌هایش اشاره کرد و گفت: ساخت مجموعه‌های گردشگری و رفاهی از جمله اقدامات ما بوده است که البته برخی رسانه‌ها کارهای خیر ما را پوششی برای اقدامات خلاف دانسته‌اند.

حال باید منتظر ماند و دید در ادامه دادگاه انقلاب تهران با پایان روند رسیدگی چه رای‌ای برای شرکت عظام صادر خواهد کرد و سرنوشت بناهای در اختیار این شرکت چه خواهد شد.