علم و طوق هر محله یا هیات به عنوان سند شناسایی آن محل محسوب می‌شود و در هنگام حرکت دسته‌های عزاداری به عنوان پیش قراول وارد محل می‌شود و به تکیه قدیمی آن محل سلام می‌دهد.
طوق بندان نیز مراسم خاصی است که روزهای چهارم تا دهم محرم و پیش از اذان مغرب در محلات تاریخی گرگان برگزار می‌شود.
ترتیب اجرای این مراسم در محلات گرگان به این گونه است که طوق بندان محله «میرکریم» روز چهارم، طوق بندان محلات «نعلبندان»، «پاسرو» و «میخچه گران» روز پنجم، طوق بندان محلات «سرچشمه»، «سبزه مشهد»، «سرپیر» و «دباغان» در روز ششم محرم، طوق بندان محلات «میدان عباسعلی»، «دربنو»، «دوشنبه‌ای» و «شاهزاده (شازده) قاسم» در روز هفتم و طوق بندان محلات «ملل» و «آلوچه باغ» در روز هشتم برگزار می‌شود.
در مركز محلات علم را با تشريفات خاص از انبارها در آورده قرباني كرده و نذري مي‌دهند. پس از شستشوي علم روسري‌ها و پارچه‌ها را به علم مي‌بندند و علم در تكايا يا مراكز محلات بسته مي‌شود تا انتهاي محرم و صفر. اين حركت به نوعي احترام به حضرت ابوالفضل العباس علمدار كربلا است.
اسداالله معطوفی مورخ گرگانی در کتاب ضرب المثل‌ها و کنایات و باورهای مردم گرگان درباره این رسم می‌نویسد: طوق یا علم که مشخصه دسته هر محل محسوب می‌شد عبارت بود از مجموعه تعدادی قپه‌ها و اشیاء فلزی و پارچه‌های اهدایی که روی اسکلت چوبی و گاه فلزی نصب می‌شد و سپس در زمان حرکت دسته هر محله بر دوش جوانان قدرتمند به حرکت در می‌آمد. در زمان طوق بندان یا علم بستن، طوق‌هایی که در طول سال در تکایا و گاهی مسجد محل نگهداری می‌شد شستشو داده و آن را مرتب می‌کردند.
«غلامرضا خارکوهی» تاریخنگار برجسته استان گلستان نیز درباره این مراسم می‌گوید: پس از روی کار آمدن صفویان چون مذهب رسمی ایران شیعه شد شیعیان احساس آزادی و آرامش بیشتری داشتند و از آن پس بود که مناسک و مراسم عزاداری امام حسین (علیهالسلام) در استرآباد رایج شده و توسعه یافت و عزاداری امام حسین (علیهالسلام) در حسینه و تکیهها مراسم سوگواری برگزار می شدو با آیین‌های خاص زنجیر زنی، سینهزنی، چوب دست، شبیه خوانی، تعزیه خوانی طوق گردانی و ... سوگواری می‌کردند.
تصاویری از این مراسم سنتی در گرگان را در زیر ببینید:
عکس‌ها: فارس
نظر شما