چمدان: مردم سامان هر ساله عزاداری حسینی را با سوز و گداز خاصی برگزار می‌کنند. پس از عزاداری روز تاسوعا مردم عزادار به مساجد رفته و عزاداری را ادامه می‌دهند و خود را برای انجام مراسم «چاق چاقو» آماده می‌کنند.

مردم این شهر استان چهارمحال و بختیاری بعد از نیمه شب، حدود ساعت یک یا دو بامداد از مساجد و تکیه‌ها به کوچه‌ها و خیابان‌های شهر رفته و عزاداری را با انجام مراسم «چاق چاقو» ادامه می‌دهند. این مراسم تا اذان صبح ادامه دارد.

در «چاق چاقو» نوحه خاصی خوانده می‌شود و همزمان با خواندن این نوحه عزاداران و شرکت کنندگان دو سنگ یا دو چوب را که در دست گرفته‌اند به همدیگر می‌کوبند. مردان سنگ کوبان می‌روند و با آهنگی حزن‌آمیز نوحه مخصوصی را به زبان ترکی می‌خوانند.

تکه سنگ‌های صیقلی و صاف را در گذشته جمع‌آوری کرده و در مراسم چاق چاقو استفاده می‌کردند اما امروزه بیشتر از تکه چوب‌های صاف تراشیده شده‌ای که در پشت آن‌ها جای انگشت تعبیه شده است استفاده می‌کنند.

نوحه خوان‌های «چاق چاقو» افراد خاصی هستند که در خواندن این نوحه مخصوص تبحر خاصی دارند و با سوز و گداز ویژه‌ای می‌خوانند از جمله نوحه خوان‌های با تبحر می‌توان به مرحوم «ناصر جعفرزاده» اشاره کرد.

خواندن نوحه با نوای سنج همراهی می‌شود، صدای به هم خوردن سنگ‌ها یا چوب‌ها یکنواخت است، در کنار صدای نواختن سنج و طبل، برای دادن سوز و گداز بیشتری به این مراسم نی نیز نواخته می‌‎شود. در گذشته این مراسم با نواختن ساز محلی «سرنا» که در سامان به آن «ساز چپی» می‌گویند همراه بوده است. متاسفانه در سال‌های اخیر طبل جای سرنا را گرفته و همین امر این مراسم را از اصالت اصلی خود دور کرده است.

مراسم «چاق چاقو» به قدری شناخته شده است که از استان‌های اهواز، اصفهان، تهران و شهرهای چهارمحال و بختیاری ساعت دو شب همه به این مراسم می‌آیند و به تماشای این مراسم می‌نشینند.

شرکت کنندگان به صورت ستونی و با فاصله متغیر چند متری و با پهلو حرکت می‌کنند. معمولا دو صف روبه‌روی یکدیگر قرار می‌گیرند. البته در فواصل مختلف زمانی شرکت کنندگان اندکی نشسته و مراسم را نشسته انجام می‌دهند.

قدمت مراسم چاق چاقو به بیش از ۲۵۰ سال می‌رسد و با شماره ۶۲۲ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

فلسفه برگزاری مراسم چاق چاقو را اینگونه شرح می‌دهند: برخی پیشکسوتان هیئات مذهبی اعتقاد دارند زمانی که حضرت اباعبدالله الحسین (ع) برای آخرین بار در شب عاشورا بیعت خود را از یاران برداشت و خواست هر کسی می‌خواهد کربلا را ترک کند و جان خویش را به سلامت ببرد، اهل بیت خامس آل عبا سنگ‌ها را به هم می‌زدند تا صدای پای کسانی که خیمه گاه را ترک می‌کنند به گوش نرسد و آن‌ها با آرامش بیشتری کاروان حسینی را ترک کنند.

روایت دیگری نیز نقل می‌شود که افراد قبیله بنی‌اسد، موقعی که برای خاکسپاری شهدای کربلا آمدند در تاریکی هوا به محض یافتن اجساد مطهر شهدا با کوبیدن سنگ‌ها به هم، دیگران را با خبر می‌کردند.

تصاویری از این مراسم در زیر ببینید:





















عکس‌ها: احمد ریاحی دهکردی - ایرنا