تاریخچه گنبد خشتی مشهد

گنبد خشتی بنایی تاریخی و مذهبی است که در یکی از گذرگاه های کهن میدان طبرسی با نام چهارسوق قرار دارد. در سفر با تور مشهد ارزان قیمت گنبد محل دفن سلطان غیاث الدین می باشد. سلطان غیاث الدین از سادات موسوی مشهد است که به نیکی شهره شده و اصل و نسب وی با هفده واسطه به امام هفتم شیعیان یعنی امام موسی کاظم (ع) می رسد.  بر روی سنگ مزار این سید بزرگوار عبارت " مرتضی،اعظم سلطان النقباء،غیاث الدنیا و الدین،امیر سلطان محمد بن سلطان النقباء بدر المله والدین طاهر" حکاکی شده است. تاریخ وفات سلطان غیاث الدین محمد ماه مبارک رمضان در سال 832 هجری قمری می باشد.

اسناد تاریخی نشان می دهد که جایگاه اجداد سلطان غیاث الدین محمد که در این گنبد دفن شده است، بسیار بالا بوده و از افراد با نفوذی در بین مردم زمان خود بوده اند. اجداد این سید بزرگوار در قرن پنجم تا نهم هجری اداره حرم امام رضا (ع) را به عهده داشته اند به همین علت نام و کنیه آنها بر روی اغلب سنگ بناهای حرم حکاکی شده است. از جمله بناهایی که نام اجداد سلطان غیاث الدین بر آن حک شده است می توان به سنگاب خوارزمشاهی و کاشی های سنجری اشاره کرد. گنبد مشهد قدیمی ترین بنای مشهد بعد از حرم مطهر امام رضا است که از سادات موسوی در این شهر مقدس برجای مانده است.

به گزارش سفر باتو ، علت نامگذاری گنبد نیز به دلیل ساخت و طراحی آجری آن یا خشتی بودن آن است.گنبد خشتی مشهد از ضلع جنوبی دارای رواق زیبای چهارضلعی است که بعد از آن به محوطه اصلی می رسیم که دارای چهار چاه نشین است.

 

در زمان احداث سازه سوره ملک با خطی زیبای ثلث در زیر پوشش زیبای گنبد نوشته شده و لبه های چهار شاه نشین نیز با خط خوش ریحان کتیبه شده است. بیشتر بخوانید: جدیدترین آمار گردشگران خارجی مشهد

اسناد و روایات نشان می دهد گنبد در زمان قاجار مرمت و بازسازی شده و در فضای داخلی آم نقاشی ها و کتیبه هایی نگارش شدند.

معماری گنبد خشتی مشهد

اسناد و روایات تاریخی نشان می دهد که معماری زیبای گنبد متعلق به دوره تیموری بوده است. همچنین این بنای تاریخی و زیبا در دوران صفوی ها و دوران قاجار بازسازی و مرمت شده و نقاشی ها و کتیبه هایی نیز در آن نوشته شده است.

قدمت بنای گنبد خشتی بیش از 600 سال تخمین زده شده است هرچند بنیان اولیه این بنای جالب در دوران تیموریان بوده است.  بنابر شواهد این گنبد و بقعه سلطان غیاث الدین محمد در دوران شاه عباس صفوی از خشت ساده درست شده بود و بر روی آن هیچ گونه کاشی کار انجام نشده بود و فاقد گلدسته نیز بوده است.

به لحاظ ساخت و معماری شامل دو بخش بهم پیوسته می باشد. یک بخش زیر گنبد است که هشت ورودی و چهار شاه نشین دارد و قسمت دیگر خود بقعه می باشد. طراحی و سبک معماری این گنبد مشابه دیگر بناهای دوران تیموری می باشد. در سال های اخیر ساقه  گلدسته گنبد خشتی مشهد کاشی کاری شده و سوره توحید در آن منقش گشته است. به منظور ورود به بقعه سلطان غیاث الدین محمد در گنبد خشتی مشهد نیاز است که از دالانی سقف دار به ارتفاع حدود 4 متر عبور کرد.

مقبره این سید بزرگوار از سطح زمین پایین تر می باشد. طول دالان مسقف در حدود 4.7 متر است که بعد از عبور از این دالان وارد محوطه ای می شویم که ضریح در آن قرار دارد. محوطه ضریح در گنبد خشتی مشهد دارای طول 9.5 متر و عرض 7 متر با سقفی بلند با ارتفاع 12 متر می باشد که زیبایی نما و گنبد را دو چندان می کند. طراحی و معماری زیبای ایرانی در کنار هنر زیبای خطاطی گنبد خشتی مشهد یکی از زیباترین جاذبه های گردشگری مشهد است که در تور مشهد مسافران و گردشگران می توانند از آن بازدید کنند.

ضریح بقعه موجود در گنبد خشتی مشهد از اهن ساخته شده و طولی به اندازه 2 متر، عرض 1.8 متر و ارتفاع بقعه نیز 2.7 متر می باشد.

مرمت و بازسازی این بنای زیبا و تاریخی توسط سازمان میراث فرهنگی از سال 1378 تا سال 1380 انجام شد و بعد از  این بنای تاریخی در معرض دید و بازدید مسافران و گردشگران قرار گرفت.

بنای تاریخی گنبد خشتی در اردیبهشت ماه سال 1356 به شماره 616 در آثار ملی ایران به ثبت رسید. راه های دسترسی به این گنبد و بقعه آن در شهر مقدس مشهد از طریق خیابان طبرسی، بازارچه احسان امکان پذیر می باشد.

ادرس: مشهد، خیابان طبرسی، کوچه نوغان، نزدیک فلکه طبرسی

[caption id="attachment_239139" align="aligncenter" width="548"] گنبد خشتی مشهد[/caption]