چمدان:خانه تاریخی میرمیران در بافت تاریخی قزوین که قدمت آن به دوره پهلوی باز می‌گشت سال گذشته، تخریب شد. اگر چه این خانه در فهرست میراث ملی جای نگرفته‌بود اما بسیاری از مسولان و کارشناسان مختلف از جمله علیرضا خزائلی این خانه را داری ارزش می‌دانستند و از پیگیری‌های قانونی در این مورد خبر داده‌ بود. این خانه با دارا بودن معماری گودال باغچه‌ای از نظر معماری دارای ویژگی‌های قابل توجه بود.

اکنون حدود 5 ماه از تخریب این بنا می‌گذرد و بار دیگر فعالان میراث فرهنگی از این خانه صحبت می‌کنند چرا که یک آپارتمان نیمه کاره 3 طبقه جای این خانه را گرفته‌ است. در حالی که انتظار می‌رفت اگر چه این خانه پس از تخریب از سوی سازمان میراث فرهنگی شناسایی و واجد ارش دانسته شد اما به دلیل واجد ارزش دانستن آن و ضوابط بافت تاریخی حداقل برای دادن پروانه ساخت، ضوابط میراث فرهنگی در مورد آن رعایت می‌شد.

[caption id="attachment_234584" align="aligncenter" width="840"] آپارتمان سه طبقه جایگزین خانه تاریخی میرمیران در قزوین شد[/caption]

خانه میرمیران در فهرست میراث ملی جای نگرفته بود تا شامل حمایت‌های حقوقی مربوط به این فهرست باشد اما در میان اصطلاحات میراث فرهنگی در کشور اصطلاحی با عنوان «واجد ارزش حفاظت» وجود دارد تا در صورتی که بنایی از سوی کارشناسان سازمان میراث فرهنگی واجد ارزش شناخته شود حفاظت لازم از آن صورت گیرد.

این اصطلاح به ویژه در مورد بناهایی که هنوز وجود دارند و در معرض خطر تخریب هستند بسیار اهمیت دارد چنان که در مورد مدرسه قاجاری کاخ در لاله زار تهران هم در روزهای گذشته این مساله مطرح شد و فعالان میراث فرهنگی عنوان کردند از آن جا که این خانه واجد ارزش حفاظت دانسته شده از تخریب آن جلوگیری شود و بر همین اساس اداره کل میراث فرهنگی تهران با نامه‌ای به شهرداری از تخریب آن جلوگیری کرد.

این اصطلاح به ویژه در بافت‌های تاریخی اهمیت بسیاری دارد چرا که ثبت هر اثر نیازمند زمان و بودجه است و با استناد اطلاق «واجد ارزش حفاظت» به یک اثر می‌توان از تخریب بنا جلوگیری کرد اما اینکه این مساله چقدر پشتیبانی حقوقی دارد و در دیگر نهادها از جمله شهرداری به رسمیت شناخته می‌شود، همیشه مورد بحث بوده‌است چراکه همیشه واجد ارزش دانستن یک اثر سبب جلوگیری از تخریب آن نشده‌است. مثلا در مورد خانه صداقت در منیریه تهران این مساله کارگر نیفتاد و بنا علی رغم اینکه واجد ارزش بود تخریب شد.

ابراهیم شقاقی مدیرکل حقوقی و املاک سازمان میراث فرهنگی در مورد جایگاه حقوقی اصطلاح «واجد ارزش حفاظت»به خبرنگار چمدان گفت: اگر سازمان میراث فرهنگی تشخیص دهد که یک بنا تاریخی یا باستانی است و یا اینکه رویدادی در آن رخ داده و ارزش فرهنگی خاصی دارد می‌تواند آن را قبل از ثبت واجد ارزش حفاظت بداند چرا که ثبت نیاز به تشریفات خاصی دارد و واجد ارزش شناخته شدن تا پیش از ثبت به حفاظت بنا کمک می‌کند.

او در پاسخ به اینکه آیا قانون خاصی به صورت جداگانه در این مورد وجود دارد و آیا شهرداری‌ها ضوابط و مقرراتی را در این باره دارند یا خیر، اظهار کرد: بعید می‌دانم و من تاکنون در قوانین شهرداری‌ها هم به چنین چیزی برخورد نکرده‌ام.

سجاد عسگری دبیر کمیته‌ پیگیری خانه‌های تاریخی تهران هم در مورد بار حقوقی و پشتوانه اجرایی اصطلاح «واجد ارزش حفاظت» به خبرنگار چمدان توضیح داد: تجربه نشان داده در صورتی که پای سود بالای مالی در میان نباشد، اطلاق این اصطلاح به یک اثر می‌تواند سبب حفاظت از آن شود اما اگر با بنایی که مثلا در بازار تهران قرار دارد یا بر یک خیابان تجاری است روبرو باشیم، کمتر پیش آمده واجد ارزش حفاظت دانستن آن به حفاظتش کمکی کرده باشد.

او ادامه داد: در قانون تاسیس سازمان میراث فرهنگی آمده اگر این سازمان بنایی را تاریخی بداند بقیه نهادها باید از آن تبعیت کنند بنابراین این مساله می‌تواند پشتوانه حقوقی بر این اصطلاح باشد از سوی دیگر در طرح‌های تفصیلی یا آئین نامه‌های شورای عالی شهرسازی و معماری معمولا سالی مشخص شده که بناهای ساخته شده پیش از آن برای تخریب نیازمند گرفتن استعلام هستند که این مساله هم در مواردی به حفاظت از بناهای تاریخی کمک می‌کند.

عسگری در پاسخ به اینکه مدیریت شهری چه میزان خود را ملزم به رعایت «واجد ارزش  حفاظت» در دادن مجوز تخریب می‌داند؟ گفت: تا 10 سال پیش اگر چنین حرفی را مطرح می‌کردیم خنده دار به نظر می‌آمد اما حدود 8-7 سال است که این فهم در مدیریت شهری در حال ایجاد شدن است که با اطلاق این واژه به یک بنا حساسیت لازم را روی آن نشان بدهند.