درحقیقت، طرح به‌نمایش‌گذاشتن جامعه سعودی و ویژگی‌های خاصی که این جامعه می‌تواند به مردم جهان عرضه کند از سال 2012 با فیلم «وجده» و رمان «هولوگرام برای پادشاه» آغاز شد. رمانی که سال 2016 فیلمی برپایه آن بر پرده سینماهای جهان رفت و نشان داد که حتی بدبخت‌ترین آمریکایی‌ها هم اگر به عربستان قدم بگذراند در خوشبختی غوطه‌ور خواهند شد.
وجده اثری از اولین کارگردان زن عربستانی حیفا المنصور، اولین فیلمی است که در این کشور و در لوکیشن واقعی فیلمبرداری شده است. تا پیش‌از این فیلم، هرگز فیلمی بین‌المللی در عربستان فیلمبرداری نشده بود. به‌طوری‌که حتی آثاری چون «لورنس عربستان» و «رسالت» (که در ایران با نام «محمدرسول الله» شناخته می‌شود) در کشورهای اردن، لیبی، اسپانیا، مراکش و مصر ساخته شده بودند.
وجده، زندگی خانواده‌ای از طبقه متوسط و تحصیلکرده اهل ریاض را نشان می‌دهد و برای اولین‌بار نوع پوشش دختران در مدرسه، روابط عاشقانه نوجوانی، زنان شاغل و مهم‌تر از همه خیابان‌ها و زندگی شهری در پایتخت عربستان را برای غربی‌ها به‌تصویر می‌کشد.
[caption id="attachment_205197" align="aligncenter" width="1000"]
وجده اثری از اولین کارگردان زن عربستانی حیفا المنصور، اولین فیلمی است که در این کشور و در لوکیشن واقعی فیلمبرداری شده است[/caption]
یک‌سال پس‌از این فیلم، در دسامبر 2013، عربستان اعلام کرد که برای نخستین‌بار در تاریخ، روادید سیاحتی صادر می‌کند.
هیئت وزیران صدور این نوع از روادید را به کمیسیون گردشگری و میراث‌فرهنگی سعودی واگذار کرد تا برپایه ضوابطی که وزارت کشور و وزارت امور خارجه تصویب کرده‌اند برای گردشگران خارجی این روادید را لحاظ کند؛ طرحی که از اول آوریل 2018 (12 فروردین 1397) با تسهیلات جدیدی توسعه یافت.
اما همزمان با فیلم وجده، رمان «هولوگرامی برای پادشاه» نوشته دیو اگرز وارد بازار کتاب آمریکا شد و به دلیل جوایزی که دریافت کرد، سال 2016 با اقتباس از آن، فیلمی با همین نام ساخته شد.
این داستان درباره مردی آمریکایی (کارشناس آی‌تی) است که از همسرش جدا شده و تمام دارایی‌اش را از دست داده، تا جایی که حتی پولی برای تامین هزینه‌های دانشگاه دخترش در اختیار ندارد. غده‌ای دردناک در پشت کتفش درآمده، در آستانه ازدست‌دادن شغلش است و یاس سراسر وجودش را دربرگرفته است. تنها فرصت برای اخراج نشدن و گرفتن حق ماموریتی که می‌تواند به کمک آن زندگی‌اش را سامان بدهد، رفتن به عربستان و ساختن هولوگرامی برای پادشاه سعودی است. او در نهایت ناامیدی قدم به کشوری می‌گذارد که با فرهنگش کاملا بیگانه است. با وجود این، بهترین دوستان زندگی‌اش را می‌یابد، عشقی جدید درونش شعله‌ور می‌شود، شغل مناسبی می‌یابد، غده دردناک را عمل می‌کند و به زبانی ساده از بدبخت‌ترین به خوشبخت‌ترین مرد زمین تبدیل می‌شود.
هرچند این فیلم در کشورهای مصر و مراکش فیلمبرداری شده است اما تصویری رویایی از زندگی در شهر ساحلی جده را نشان می‌دهد؛ شهری که یک‌سال بعد از این فیلم به سکوی پرتاب اصلاحات مدنی بن‌سلمان تبدیل شد.
[caption id="attachment_205199" align="aligncenter" width="754"]
سال 2012 رمان «هولوگرامی برای پادشاه» نوشته دیو اگرز وارد بازار کتاب آمریکا شد و به دلیل جوایزی که دریافت کرد، سال 2016 با اقتباس از آن، فیلمی با همین نام با بازی تام هنکس ساخته شد[/caption]
[related-post id="190395"]
نفت بس است!
عربستان کشوری است که از غرب به دریای سرخ و از شرق به خلیج‌فارس راه دارد و بنابراین، گردشگری دریایی آب‌های گرم یکی از چشم‌اندازهایی است که طرح اصطلاحات بن‌سلمان به آن بی‌اعتنا نبوده است. به‌طوری‌که، عربستان قصد دارد در خط ساحلی دریای سرخ، حدفاصل بین شهرهای اوملوف و ال‌وجه به وسعت ۳۴ هزار کیلومتر مربع اماکن تفریحی بسازد. فاز اول طرح توسعه این اماکن تفریحی سال ۲۰۲۰ به اتمام می‌رسد. این طرح که شامل هتل‌ها، آپارتمان‌های مجلل و همچنین خطوط حمل‌ونقل هوایی و دریایی می‌شود با ایجاد ۳۵ هزار شغل، 15 میلیارد ریال سعودی (۳میلیارد پوند) به اقتصاد این کشور تزریق خواهد کرد.
دولت عربستان با اجرای طرح سهولت در صدور روادید قصد دارد تا سال ۲۰۲۰ تعداد بازدیدکنندگان سیاحتی را به 1.5میلیون نفر در سال و تعداد کل بازدیدکنندگان را تا سال 2030 به 30 میلیون نفر در سال برساند. به‌طوری‌که در نوامبر 2017 روزنامه ایندیپندنت چاپ لندن، در گزارشی درخصوص توسعه صنعت گردشگری عربستان نوشت: «روادید سیاحتی بخشی از طرح بزرگ و سودآور توسعه گردشگری در کشوری است که به‌طور سنتی از فروش نفت نانش در روغن است»
درخصوص تعداد افرادی که در سال 2017 به عربستان رفته‌اند باید گفت که در این سال، بیش‌از 18 میلیون نفر از این کشور بازدید کردند، اما از این تعداد فقط 200 هزار نفر گردشگر سیاحتی بودند. همه‌سال بیش‌از 3.7 میلیون نفر برای اعمال زیارت سالانه حج تمتع به این کشور می‌روند و بقیه بازدیدکنندگان شامل زائران حج عمره و افرادی می‌شوند که برای مقاصد بازرگانی یا دیدن خویشاوندانشان به عربستان سفر می‌کنند.
اکنون دولت این کشور با اجرای طرح سهولت در صدور روادید قصد دارد تا سال ۲۰۲۰ تعداد بازدیدکنندگان سیاحتی را به 1.5میلیون نفر در سال و تعداد کل بازدیدکنندگان را تا سال 2030 به 30 میلیون نفر در سال برساند. به‌طوری‌که در نوامبر 2017 روزنامه ایندیپندنت چاپ لندن، در گزارشی درخصوص توسعه صنعت گردشگری عربستان نوشت: «روادید سیاحتی بخشی از طرح بزرگ و سودآور توسعه گردشگری در کشوری است که به‌طور سنتی از فروش نفت نانش در روغن است.»
همچنین دیگر روزنامه انگلیسی، تلگراف، در گزارشی که در مارس 2018 منتشر کرد نوشت: «ولیعهد عربستان، محمد بن‌سلمان در تلاش است تا اقتصاد این کشور را از وابستگی به نفت دور کند و به‌همین‌علت، قصد دارد بخش صنعت گردشگری را توسعه دهد. او در گفت‌وگو با آسوشیتدپرس می‌گوید: درهای عربستان سعودی برای مردمی که مشغول کسب‌وکار هستند، برای مردمی که در عربستان کار و در اینجا سرمایه‌گذاری می‌کنند و برای مردمی که برای اهداف خاصی به این کشور سفر می‌کنند باز است. اکنون درهای آن روی گردشگران هم باز می‌شود.»
باوجوداین، صدور روادید همچنان برای گردشگران سیاحتی با محدودیت‌هایی مواجه است. برای مثال، فقط زنان بالای 25 سال می‌توانند به تنهایی روادید گردشگری یک‌ماهه دریافت کنند و زنان زیر 25 سال حتما باید با یکی از اعضای خانواده همسفر شوند.
گردشگری دریایی
آب‌های گرم به‌دلیل وجود سدها و صخره‌های مرجانی از دیرباز مورد توجه گردشگران دریایی و شیفتگان غواصی بوده است و صخره‌های مرجانی مرتبط به صنعت گردشگری در سراسر جهان، یکی از چشمگیرترین نمونه‌های طبیعت‌‌گردی به‌شمار می‌روند که قادرند بازدیدکننده‌‌های داخلی و خارجی بسیاری را به‌سوی خودشان جذب کنند و برای بیش‌از ۱۰۰ کشور و سرزمین به منبع مالی مهمی در صنعت گردشگری تبدیل شوند.
برپایه نتایج پژوهشی که در آگوست ۲۰۱۷ در ژورنال تخصصی Marine Policy (سیاست‌گذاری‌های دریایی) منتشر شد، ۳۰ درصد از صخره‌ها و سدهای مرجانی جهان این قابلیت را دارند که وارد بخش گردشگری شوند و سالانه حدود ۳۶ میلیارد دلار درآمدزایی داشته باشند که این میزان بیش‌از ۹ درصد از درآمد از کل گردشگری ساحلی در جهان است.
[caption id="attachment_205190" align="aligncenter" width="1800"]
سواحل دریای سرخ در عربستان[/caption]
همان‌طورکه پیشتر گفته شد عربستان با دو دریای گرم «سرخ» (احمر) و خلیج‌فارس احاطه شده است. دریای سرخ میزبان بیش‌از هزارو200 گونه ماهی، هزار گونه از بی‌مهره‌گان و 200 گونه مرجان سخت و نرم است. خلیج‌فارس هم با بیش‌از 700 گونه ماهی، گونه‌های مختلفی از مرجان‌ها و به‌ویژه پستانداران دریایی یکی از نقاط بالقوه برای گردشگری دریایی و غواصی تفریحی و حرفه‌ای است. به‌خصوص پس‌از آب‌های استرالیا که زیستگاه 80 هزار فیل دریایی است، خلیج‌فارس در آب‌های ساحلی کشورهای قطر، بحرین، امارات‌متحده عربی و عربستان سعودی محل سکونت 75 هزار فیل دریایی است و به‌این‌ترتیب، دومین زیستگاه بزرگ این گونه از پستانداران دریایی به‌شمار می‌رود.
بنابراین بی‌دلیل نیست که عربستان در طرح توسعه گردشگری، پیش‌از هر اقدامی، شروع به ساختن اماکن تفریحیِ ساحلی کرده است.
[related-post id="8044"]
گردشگری فرهنگی
یکی از تلاش‌های برنامه اصلاحات سعودی‌ها در بخش توسعه صنعت گردشگری، تفهیم نکته‌ای مهم به مردم جهان است؛ اینکه عربستان فقط بیابان نیست. در گزارش نوامبر 2017 ایندیپندنت درباره گردشگری عربستان، سایمون کالدر، روزنامه‌نگار حوزه سفر این روزنامه انگلیسی درباره جاذبه‌های گردشگری عربستان می‌گوید: «از دید بیشتر مردم بریتانیا عربستان سرزمینی وسیع از بیایان‌های خالی است درحالی‌که سواحل زیبا و میراث فرهنگی این کشور از جمله مداین صالح در شمال عربستان از اهمیت بالایی برخوردار هستند.»
تاکید بر این شعار تا جایی پیش رفته است که طی یک‌سال گذشته به‌اندازه کل چند دهه اخیر، اخباری درباره کشف‌های باستان‌شناختی در عربستان منتشر شده است.
کشف دروازه سنگی اسرارآمیز در عربستان | اکتبر 2017، باستان‌شناسان دانشگاه آکسفورد انگلستان در نشریه Arabian Archeology and Epigraphy از کشف صدها سازه سنگی عجیب که به شکل دروازه‌هایی افقی هستند خبر دادند. وقتی برای اولین‌بار گروهی از پژوهشگران این سازه‌های عجیب سنگی را وسط زمین‌های آتشفشانی عربستان شناسایی و برای بازدید آنها از دولت این کشور درخواست مجوز کردند، دولت سعودی وجود این دروازه‌ها را تکذیب کرد. اما به لطف سامانه نقشه‌های ماهواره‌ای گوگل، باستان‌شناسان آکسفوردی موفق شدند مجموعه‌ای متشکل از ۴۰۰ دروازه سنگی عجیب را در زمین‌های آتشفشانی حُرَت خيبر در شمال مدینه کشف کنند. بعضی از این دروازه‌ها دیوارهایی به ارتفاع سه متر- از نیم‌ر‌خ افقی- دارند و طول بقیه آنها بین ۱۳ تا ۵۱۸ متر است. پژوهشگران این فرضیه را مطرح کرده‌اند که صحرانشینان و قبایل باستانیِ این منطقه، بین ۲ هزار تا ۹ هزار سال قبل این سازه‌ها را ساخته‌اند. این اشکال دروازه مانند در سطح خاک دیده نمی‌شوند اما به‌محض‌اینکه از سطح زمین فاصله می‌گیریم به‌طور چشمگیری قابل تشخیص‌اند.
پروفسور دیوید کندی، استاد استرالیایی دانشگاه آکسفورد می‌گوید: «عادت داریم عربستان سعودی را فقط مثل بیابانی بزرگ تصور کنیم اما در عمل، این کشور از منظر باستان‌شناسی جواهری بزرگ است که باید شناسایی و نقشه‌برداری شود.»
[caption id="attachment_205191" align="aligncenter" width="800"]
اکتبر 2017، باستان‌شناسان دانشگاه آکسفورد انگلستان در نشریه Arabian Archeology and Epigraphy از کشف صدها سازه سنگی عجیب که به شکل دروازه‌هایی افقی هستند خبر دادند[/caption]
[related-post id="3304"]
سنگ‌نگاری 8 هزار ساله از سگ در عربستان | گروهی پژوهشی به سرپرستی ماریا گاگنین از مرکز تاریخ علوم انسانی موسسه ماکس‌پلانک آلمان با مشارکت کمیسیون گردشگری و میراث‌فرهنگی سعودی در دو محوطه باستان‌شناختی شوایمیس و جبه در عربستان 349 سنگ‌نگاره از سگ را با قدمت بیش‌از 8هزار سال کشف کرد. در گزارشی که نوامبر 2017 منتشر شد، این دانشمندان اظهار داشتند که قدیمی‌ترین نگارگری از سگ روی مصنوعات بشری، مربوط به ظروفی است که از چغامیش، شوش و تپه‌سبز در ایران به‌دست آمده است. اما قدمت این نقوش به کمتر از 8 هزار سال می‌رسد. از سوی‌دیگر، قدمت فسیل‌هایی که از سگ‌های اهلی به‌دست آماده‌اند به بیش‌از 30 هزار سال می‌رسد، باوجوداین، نخستین شاهد برای سگ‌های اهلی، بقایای سگی است که حدود 14هزارو700 سال قبل همراه با دو انسان در گوری در آلمان دفن شده است. ماریا گاگنین که تاکنون به شناسایی بیش‌از هزارو400 لوح هنر سنگی و حدود 7هزار تصویر انسان و حیوان در این دو محوطه تاریخی کمک کرده است در تازه‌ترین پژوهش‌هایش توانست دست‌کم 349 تصویر سگ (156 نگاره در شوایمیس و 193 نگاره در جبه) را که روی صخره‌های طبیعی حک شده‌اند کشف کند. به‌ویژه یکی از این سنگ‌نگاره‌‌ها 13 سگ را نشان می‌دهد که دور مردی شکارچی را احاطه کرده‌اند. تصاویر این سگ‌ها شباهت بسیاری به نژاد سگ کنعان دارد که خاستگاه اولیه آن خاورمیانه است. به‌گفته این دانشمندان، باتوجه به این شواهد باستان‌شناختی، به‌نظر می‌رسد نگار‌ه‌هایی که در عربستان کشف شده‌اند قدیمی‌ترین تصاویری هستند که از سگ‌ها کشیده شده است.
[caption id="attachment_205195" align="aligncenter" width="1800"]
گروهی از باستان‌شناسان در دو محوطه باستان‌شناختی شوایمیس و جبه در عربستان 349 سنگ‌نگاره از سگ را با قدمت بیش‌از 8هزار سال کشف کردند[/caption]
انسان زودتر از آنچه تاکنون تصور می‌شد از آفریقا به عربستان آمد | باستان‌شناسان مرکز تاریخ علوم انسانی موسسه ماکس‌پلانک آلمان به سرپرستی هو گروکات و مایکل پترالیا در شماره 9 آوریل 2018 نشریه علمی Nature Ecology & Evolution (نیچر بوم‌شناسی و تکامل) از کشف فسیلی از استخوان انگشتی خبر دادند که دست‌کم 86هزار سال قبل به‌سمت عربستان سعودی نشانه رفته بود تا این سرزمین را به‌عنوان مقصد مهاجرت از آفریقا انتخاب کند و به مردم اجازه بدهد که به‌سرعت در سراسر آسیا پراکنده شوند.
این دانشمندان با کاوش‌هایی که در محوطه الوسطی در بیابان النفود انجام دادند توانستند فسیل انگشت قدیمی‌ترین انسان خردمندی را که از آفریقا به آسیا مهاجرت کرد کشف کنند. تاکنون اعتقاد بر این بود که انسان خردمند (Homo sapiens)، جد انسان‌های امروزی، حدود 60 هزار سال قبل مهاجرت از آفریقا را آغاز کرده است، اما این کشف جدید پیشنهاد می‌کند که این مهاجرت بسیار زودتر و حداقل 86هزار سال قبل انجام شده است. مطالعات زمین‌شناختی نشان می‌دهند که بین 95هزار تا 86هزار سال قبل، منطقه الوسطی آب فراوان و اقلیمی بسیار مناسب برای زندگی داشته است.
[caption id="attachment_205192" align="aligncenter" width="1800"]
باستان‌شناسان از کشف فسیلی از استخوان انگشتی خبر دادند که دست‌کم 86هزار سال قبل به‌سمت عربستان سعودی نشانه رفته بود تا این سرزمین را به‌عنوان مقصد مهاجرت از آفریقا انتخاب کند و به مردم اجازه بدهد که به‌سرعت در سراسر آسیا پراکنده شوند[/caption]
شهرهای صالح؛ اولین میراث عربستانی ثبت‌شده در فهرست جهانی یونسکو | شاید مداین صالح (شهرهای صالح) را بتوان یکی از مهم‌ترین میراث تاریخی عربستان نامید. این سازه‌های سنگی در قرن اول میلادی و اواخر دوره نبطیان ساخته شده است. نبطیان، پیش‌از مداین صالح و در اوایل قرن پنجم پیش‌ازمیلاد بنای مشابهی معروف به الخزانه را در شهر باستانی پترا در اردن امروزی ساختند. این قوم، در سده چهارم پیش‌ازمیلاد از پترا خارج شدند و به شمال عربستان کوچ کردند. سال ۱۰۶ میلادی کشور نبطیان، استقلالش را از دست داد و به منطقه‌ای از مستعمرات امپراتوری رم تبدیل شد.
مداین صالح که در سایت باستان‌شناختی الحجر قرار دارد و براساس روایات قرآنی، سکونت‌گاه قوم ثمود (اصحاب حجر) در زمان پیامبری صالح نبی بوده، محتوی 131 گور سنگ‌تراشی‌شده و سامانه آبی منحصربه‌فرد است و به‌همین‌دلیل، یونسکو در سال 2008 این محوطه تاریخی را به‌عنوان اولین میراث عربستان سعودی وارد فهرست میراث جهانی کرد.
[caption id="attachment_205193" align="aligncenter" width="1800"]
مداین صالح (شهرهای صالح) یکی از مهم‌ترین میراث تاریخی عربستان و اولین میراث ثبت‌شده از این کشور در فهرست جهانی یونسکو است[/caption]
[related-post id="188235"]
بن‌سلمان دست به‌دامن لئوناردو داوینچی شد!
نوامبر سال 2017 نقاشی «سالواتور موندی» (منجی جهان) اثر لئوناردو داوینچی در مدت فقط ۱۸ دقیقه و ۴۷ ثانیه از قیمت پایه ۷۵ میلیون دلار با قیمت نهایی ۴۵۰ میلیون و ۳۱۲ هزار و ۵۰۰ دلار در حراجی کریستیز نیویورک فروش رفت تا رکورد بالاترین قیمتی را که تاکنون برای یک تابلوی نقاشی پرداخت شده است از آن خود کند. چند روز از اعلام این خبر گذشت اما همچنان نام خریدار اعلام نشد. تااینکه سرانجام معلوم شد خریدار این تابلوی نقاشی رنسانسی، میراث تاج و تخت عربستان محمد بن‌سلمان است که با نام اختصاری ام‌بی‌اس در حراج شرکت کرده بود.
هرچند ماجرای قتل روزنامه‌نگار عربستانی جمال خاشقجی که دوم اکتبر در کنسولگری عربستان در استانبول ترکیه کشته شد، بخشی از برنامه‌های بن‌سلمان را تعویق انداخت و تنش‌های بین‌المللی بسیاری را برانگیخت اما به‌نظر می‌رسد همچنان منجی جهانِ داوینچی را می‌توان به‌عنوان برگ برنده و منجی ولیعهد عربستان درنظر گرفت. زیرا بی‌شک، به‌نمایش‌گذاشته‌شدن این تابلو در جده یا ریاض تحولی عظیم در صنعت گردشگری هنری این کشور ایفا خواهد کرد
پس از مشخص‌شدن نام خریدار اعلام شد که بن‌سلمان این تابلو را به موزه لوور ابوظبی در امارات‌متحده‌عربی امانت می‌دهد تا از ۱۸ سپتامبر ۲۰۱۸ در این موزه به معرض دید علاقه‌مندان گذاشته شود اما ۳ سپتامبر لوور ابوظبی اعلام کرد که این برنامه در تاریخ اعلام‌شده برگزار نمی‌شود و به زمان نامعلوم دیگری موکول می‌شود و از آن‌زمان تاکنون نه لوور خاورمیانه و نه لوور فرانسه درباره علت برگزار نشدن این نمایشگاه هیچ توضیحی نداده‌اند.
برخی از تحلیلگران معتقدند که بن‌سلمان، سالواتور موندی را که تابلوی کوچک رنگ روغن روی بوم در ابعاد ۶۶ در ۴۵ سانتیمتر است برای اینکه در کشور خودش به نمایش بگذارد پیش خودش نگه داشته است تا گردشگران فرهنگی و دوستداران آثار هنری را به‌سوی عربستان بکشاند.
این‌درحالی‌است که یک منبع آگاه در امارات‌متحده‌عربی گفته است: «دوستی میان عربستان سعودی و امارات بسیار محکم است. فکر نمی‌کنم ام‌بی‌اس بخواهد به برادران اماراتی اسائه ادب کند.»
[caption id="attachment_205194" align="aligncenter" width="1215"]
بن‌سلمان نوامبر سال 2017 نقاشی «سالواتور موندی» (منجی جهان) اثر لئوناردو داوینچی از قیمت پایه ۷۵ میلیون دلار با قیمت نهایی ۴۵۰ میلیون و ۳۱۲ هزار و ۵۰۰ دلار در حراجی کریستیز نیویورک خرید[/caption]
هرچند ماجرای قتل روزنامه‌نگار عربستانی جمال خاشقجی که دوم اکتبر در کنسولگری عربستان در استانبول ترکیه کشته شد، بخشی از برنامه‌های بن‌سلمان را تعویق انداخت و تنش‌های بین‌المللی بسیاری را برانگیخت اما به‌نظر می‌رسد همچنان منجی جهانِ داوینچی را می‌توان به‌عنوان برگ برنده و منجی ولیعهد عربستان درنظر گرفت. زیرا بی‌شک، به‌نمایش‌گذاشته‌شدن این تابلو در جده یا ریاض تحولی عظیم در صنعت گردشگری هنری این کشور ایفا خواهد کرد.
[related-post id="190752"]
