10 روز بعد پسرش محمدعلی میرزا تاجگذاری كرد و شاه شد؛ بدون این كه از نمایندگان مجلس شورای ملی برای شركت در این مراسم دعوت به عمل آورد.
قانون اساسی زمان مظفری، نخستین قانون اساسی ایران بود.
وی آخرین پادشاهی است که در ایران درگذشته است بعد از او تا انقلاب 57 جمعا از دودمان پهلوی و قاجار چهار شاه بر ایران حکومت کردند که هر چهار نفر در خارج از کشور درگذشتند.
مظفرالدین شاه كه مانند پدرش و عمدتا با استقراض پول با بهره سنگین از بیگانه (روسیه و انگلستان) سه بار (در سال‌های 1900، 1902 و 1905 میلادی) به سفر اروپا رفت! دارای شش پسر و 18 دختر بود.
او پس از قتل پدرش ناصرالدین شاه به دست میرزا رضای كرمانی در سال 1896 میلادی به پادشاهی رسیده بود.
دو ماه پس از نشستن او بر تخت، میرزا رضای کرمانی قاتل ناصرالدین شاه، در میدان مشق به دار آویخته شد.
[caption id="attachment_200691" align="aligncenter" width="783"]
شکوه السلطنه مادر مظفرالدین شاه همراه با دو پیشکار[/caption]
او پسر چهارم ناصرالدین‌شاه و فرزند شکوه‌السلطنه بود و برادر بزرگترش یعنی معین الدین میرزا و امیرقاسم خان در خردسالی از دنیا رفتند.
برادر سومش یعنی مسعود میرزا ظل السلطان هم از طرف مادری اشراف‌زاده نبود.
مظفرالدین شاه قاجار نزدیک به 40 سال ولیعهد بود و در تبریز می‌زیست.
می‌گویند مظفرالدین شاه در دوران ولیعهدی در تبریز به جای آن که درس سیاستمداری و تدبیر ببیند با حضور افراد نالایق در اطرافش سرگرم خوشگذرانی شد. نتیجه آن که پادشاهی کم سواد و ساده دل بار آمد و هنگام پادشاهی هرچند جنگ و درگیری خاصی در ایران روی نداد اما قراردادهای استعماری و امتیازات خارجی زیادی واگذار شد.
[caption id="attachment_200682" align="aligncenter" width="700"]
«عبدالحسین خان سپهر» روزنامه نگار و تاریخ نگار قاجار معروف به «ملک المورخین» (م.1312 ش.) کتابی به نام «مِرآت الوقایع مظفری» نگاشته که به ثبت دقیق وقایع و رویدادهای زمان پادشاهی مظفرالدین شاه از سال 1314 ق. تا زمان مرگ او یعنی سال 1324 ق. پرداخته و بخش‌هایی از آن را هم به شخص مظفرالدین شاه در زمان حیاتش پیشکش کرده است | عبدالحسین خان در بخشی از این کتاب خود نوشته است: «[شاه] شهوت پرست و صورت پرست است و به پسران و مردان زیبا محبت زياد دارد و در عمل «لواط» بىاختيار است... اين شاه «قمار» نيز مىنمايد ... [/caption]پنجمین پادشاه قاجار که مانند پدرش ناصرالدین شاه عاشق سفر به اروپا بود در سفر نخست خود از کشورهای روسیه، اتریش، سوئیس، آلمان، بلژیک، فرانسه و عثمانی دیدن کرد.
مظفرالدین شاه که در سال اول سلطنت خود امین‌السلطان را از مقام صدارت عزل کرد پس از انتخاب امین‌الدوله، محسن خان مشیرالدوله را به سمت صدراعظمی منصوب کرد که هر کدام چند ماه بیش‌تر در این منصب باقی نماندند.
به گفته تاریخدانان امین‌السلطان اتابک اعظم را برای دومین بار با وعدهٔ تأمین مخارج سفر شاه بر مسند نشاند. او قراردادی برای دریافت 23 میلیون و پانصد هزار روبل قرضه از روسیه امضا کرد و در ازاء آن عایدات گمرکات ایران را که محل اصلی درآمد خزانه بود، به وثیقه گذاشت. با دریافت این قرضه، مقدمات سفر مظفرالدین شاه به فرانسه فراهم شد!
اولین سفر مظفرالدین شاه به اروپا هفت ماه به طول انجامید و در این مدت از وقایع مهم این سفر سوءقصد به جان مظفرالدین شاه در پاریس بود که ضارب در کار خود توفیق نیافت و آسیبی به مظفرالدین شاه نرسید.
دو سال بعد، وی پس از دریافت وام جدیدی به مبلغ 10 میلیون روبل از روسیه و اعطای امتیازات تازه‌ای در شمال ایران به روس‌ها، عازم اروپا شد.
مسافرت سوم شاه نیز متعاقب دریافت یک وام 290 هزار لیره‌ای از بانک شاهی انگلیس عملی شد.
قدیمی‌ترین صدای موجود در ایران نیز صدای ضبط شده وی است که در پیامی خود را ضل الله (سایه خدا) خواند و از اتابک اعظم و خدماتش قدردانی کرد.
[caption id="attachment_200680" align="aligncenter" width="450"]
مظفرالدین شاه و ملکه انگلیس[/caption]
در دوران پادشاهی او و در جریان نهضت مشروطه علمای تهران برای تحصن راهی قم شدند و عدهای از مردم هم به سفارت انگلیس پناهنده شدند و در حیاط سفارت ساکن شدند.
سرانجام بر اثر فشار پناهندگان قم، مظفرالدین شاه تا حدی خواستههای آنان را پذیرفت و در 14 مرداد 1285 طی فرمانی ضمن عزل عینالدوله صدر اعظم خود، دستور برگزاری انتخابات و تشکیل مجلس شورا را صادر کرد. در نهایت فقهای پناهنده در قم، 10 روز بعد از امضای فرمان مشروطه به تهران بازگشتند.
جالب آن که در نخستین سال سلطنت مظفرالدین شاه (۱۸۹۷) یک پوند انگلستان برابر با پنج تومان ایران بود که پس از حوادث مشروطه به ۶ تومان رسید.
[caption id="attachment_200683" align="aligncenter" width="800"]
عبداله میرزا از اوایل سلطنت مظفرالدین‌شاه در 1314 قمری در بالاخانه‌های دارالفنون عکاسخانه‌ای دایر کرد و فن عکاسی را متداول کرد. بسیاری از عکاس‌های بعدی از شاگردان وی بوده‌اند. این عکاسخانه تا اوایل مشروطیت دایر بود و عکاس دیگری کارهای عکاسی درباری را انجام می‌داد، به نام میرزا ابراهیم‌خان عکاس‌باشی که از خدمتگزاران دربار مظفرالدین‌شاه بوده‌است. معروف است که مظفرالدین‌شاه سخت شیفتهٔ عکاسی بود و خود عکاس آماتور بوده است[/caption]
نخستین خودرو در زمان مظفرالدین شاه وارد تهران شد (در سال ۱۲۷۹ / ۱۹۰۰م). مظفرالدین شاه نخستین جفت اتومبیل‌های رنوی فرانسوی خریداری شده را در پاریس به وسیله راهآهن و کشتی و از طریق روسیه و دریای خزر به ایران فرستاد. گویا این دو رنو خریداری شده یکی در میانه راه به علت نقص فنی و مشکلات حمل آن برای همیشه می‌ماند و دیگری در هنگام ترور نافرجام محمدعلی شاه (که در دوشان‌تپه برای دیدن باغ وحش می‌رود) با نارنجک منفجر می‌شود و در پایان بدون اینکه این اتفاق خسارت جانی بردارد محمدعلی شاه با کالسکه به دربار برمی‌گردد. بعد از مظفرالدین شاه، احمد شاه قاجار دومین شاه ایران است که اتومبیلی خریداری می‌کند و سومین شاه ایران است که سوار شدن بر آن را تجربه کرده است.
[caption id="attachment_200689" align="aligncenter" width="1100"]
باغ کامرانیه - مظفرالدین شاه سوار بر سه چرخ[/caption]
[caption id="attachment_200697" align="aligncenter" width="291"]
مجله فرانسوی پتیت | ۱۹ اوت ۱۹۰۰[/caption]
در زمان سلطنت مظفرالدین شاه قاجار، ویلیام ناکس دارسی، تاجر بزرگ طلا در انگلستان امتیاز کشف نفت ایران را از آن خود کرد و برای این منظور دارسی مهندس جورج برنارد رینولدز را که تجربیاتی در زمینه حفاری نفت داشت برای اکتشاف و استخراج نفت به استخدام خود درآورد. بعد از کشف نفت در مسجدسلیمان با دخالت دولت انگلیس، شرکت سندیکای امتیازات متعلق به ویلیام ناکس دارسی به شرکت «نفت ایران و انگلیس» تبدیل شد.
[caption id="attachment_200681" align="aligncenter" width="1100"]
لوح نصب شده در کاخ مظفرالدین شاه در بیمارستان مسیح دانشوری دارآباد[/caption]
[caption id="attachment_200709" align="aligncenter" width="500"]
مظفرالدین شاه در «لورن»؛ جایی در شمال شرقی فرانسه همراه با هیات فرانسوی و ایرانی دست به اسلحه می‌برد تا کبوتر شکار کند[/caption]
سال ۱۲۷۷ خورشیدی دربار مظفرالدین شاه با هدف پیشگیری و مقابله با رشد قیمت‌ها در بازار نسبت به اعلان قیمت اقلام پرمصرف زندگی اقدام کرده و با انتشار آگهی و نصب آن در کوچه و بازار درصدد برمی‌آید تورم رخ داده در این حوزه را دستوری کنترل کند.
[caption id="attachment_200685" align="aligncenter" width="450"]
فهرستی از عمده‌ترین سوغاتی‌های شاه در سفر دوم به اروپا عبارتند از ماشین الکتریکی بستنی‌سازی، دیگ برقی غذاپزی برای طبخ حضوری، استخدام آشپز فرانسوی زن و مرد، خرید سه صندوق اسباب عکاسی برای مثال دوربین،عکاسی رنگی که به قول شاه «دوربینی که عکس همه رنگ بیندازد»، چهار دستگاه تلفن که «تا صد فرسنگ حرف بزند»، صد شیشه ادکلن، ساعت طلا، یک صندوق تفنگ شکاری، کالسکه دو نفره | منبع: ابراهیم صفائی، نهضت مشروطه ایران، تهران۱۳۷۰[/caption]
[caption id="attachment_200692" align="aligncenter" width="481"]
عکس قدیمی مظفرالدین شاه به همراه ولیعهد انگلستان[/caption]
[caption id="attachment_200708" align="aligncenter" width="400"]
«هر وقت هوا بنای رعد و برق را می‌گذاشت شاه فوراً در قعر اطاق پستوئی که به هیچ جا روزنه نداشت و تاریک بود مخفی شده فورا عقب سید بحرینی و پسرهایش می‌فرستاد و از ترس زیر عبای سید بحرینی قرار می‌گرفت و دست به دامان آنها می‌شد، الله و لبیک می‌گفت | آنها یاجدا یاجدا می‌گفتند و شاه مثل همان ابر بهاری گریه می‌کرد و مشغول نذورات و بخشش می‌شد» | تاج السلطنه دختر ناصرالدین شاه در خاطراتش درباره باورهای مظفرالدین شاه و نقش سید حسین بحرینی روحانی مورد اعتماد شاه قاجار می‌نویسد: «این برادر عزیز من از رعد و برق٬ خیلی ترسناک و معتقد به جن و پری و موهومات بوده است و این سید [بحرینی] در زمان انقلاب هوا و تیرگی رعد و برق البته باید در حضور باشد و شروع به خواندن اسم اعظم و آیات نماید و به اصطلاح در مقابل طبیعت واقع باشد. مبادا خدای نخواسته صدمه به وجود مبارک اعلیحضرت همایونی وارد شود و به مناسبت همین خدمت بزرگی که نسبت به اعلیحضرت می‌نمود فوق العاده دارای مرحمت و حقوق گزافی بود»[/caption]
[caption id="attachment_200712" align="aligncenter" width="340"]
عکسی از شاه پشت پنجره هتل محل اقامتش در لورن[/caption]
[caption id="attachment_200693" align="aligncenter" width="793"]
ماشین تحریر دوره مظفری[/caption]
[caption id="attachment_200695" align="aligncenter" width="1100"]
سکهٔ طلای مظفرالدین‌شاه، ضرب سال ۱۲۷۵ خورشیدی[/caption]
[caption id="attachment_200696" align="aligncenter" width="500"]
تبلیغ مظفرالدین شاه | پوستری از شرکت ماشین تحریر یوست نیویورک که در تبلیغ ماشین تحریر خود و افزایش فروش آن از عکس مظفرالدین شاه قاجار به عنوان شاه ایران استفاده کرده است[/caption]
[caption id="attachment_200700" align="aligncenter" width="512"]
تابلوی مظفرالدین شاه اثر کمال‌الملک[/caption]
[caption id="attachment_200702" align="aligncenter" width="600"]
باغ و خانه مظفری در محله اوشان[/caption]
[caption id="attachment_200703" align="aligncenter" width="600"]
مظفرالدین شاه قاجار طی سفر ۱۲۷۹ خورشیدی از تاریخ پنج‌شنبه ۱۷خرداد تا دوشنبه ۲۱ خرداد در شهر ورشوی لهستان اقامت کرد. متن زیر بخش‌هایی از گزارش این سفر است که عینا از کتاب خاطرات وی نقل شده است. «…. تا آمدیم، به راهآهن شهر ورشو رسیدیم. پرنس فرمانفرمای لهستان که اسمش امیر تیسکی است با جمیع صاحب‌منصبان نظامی مقیم ورشو حاضر بودند. سربازان و اهل نظام را تا آخر صف ملاحظه کردیم. بعد که از جلو ما دفیله کردند (رژه رفتند) من و جناب اشرف صدراعظم و پرنس و آدمیرال در یک کالسکه نشسته، سایر ملتزمین هم در کالسکه‌های دیگر به‌طرف شهر روانه شدیم. در بین راه همه جا سرباز و سوار و توپچی در کنار خیابان‌ها صف زده بودند و تماما برای تهنیت و احترام ما هورا می‌کشیدند. عموم مردم از ورود ما زیاده اظهار شعف می‌کردند. ما هم به همه اظهار مهربانی می‌کردیم و با دستمال تعارف می‌کردیم. حقیقتا خیلی خوب از ما پذیرایی کردند. از پلی گذشتیم که روی رودخانه ورشو ساخته‌اند که تقریبا ۳۰۰ ذرع طول پل می‌شود. خیلی پل غریبی است. دو کشتی بخار هم روی رودخانه در حرکت بود. بعد آمدیم به عمارت لازنسکی که از برای نزول ما حاضر کرده بودند. این عمارت از بناهای سلاطین لهستان است. پارک و عمارت غریبی است. دو دریاچه در جلو این عمارت واقع است که به قدر دریاچه سلطنت‌آباد خودمان می‌شود. خیلی مصفا است. درخت‌های مارونیه (زبان گنجشک) خیلی بزرگ دارد. من خیلی مایل بودم برگ این درخت را ببینم و در اینجا که دیدم به قدر درخت‌های نارون بزرگ ایران است. درختی دیدم که تا امروز ندیده بودم برگ‌های قرمزی داشت به رنگ آلوچه‌های قرمز ایران. ناصر خاقان را گفتیم رفت شاخه‌ای از آن چیده آورد تماشا کردیم. خیلی تماشا داشت…»[/caption]
[caption id="attachment_200704" align="aligncenter" width="839"]
لوح عدل مظفر در میان دو شیر و خورشید در سر در مجلس شورای ملی در اوایل دوران پهلوی | لوح عدل مظفر تابلویی در سر در کاخ بهارستان (ساختمان مجلس شورای ملی) بود که بر روی آن نوشته شده بود عدل مظفر؛ حروف ابجد این عبارت برابر می‌شود با ۱۳۲۴ که نشان‌دهنده تاریخ قمری سالی است که فرمان مشروطیت از سوی مظفرالدین شاه صادر شد (سال ۱۳۲۴ هجری قمری برابر است با ۱۲۸۵ هجری خورشیدی) | براساس اسناد موجود این لوحه فلزی را سیدعبدالرزاق از شهدای مشروطه با خط محمدرضا کلهر ساخت. عبدالرزاق در درگیری‌های پس از پیروزی مشروطه بین احزاب اعتدال و دموکرات به همراه علی‌محمدخان تربیت ترور شدند | مهدی‌قلی خان‌هدایت در «خاطرات خطرات» می‌نویسد: «پس از آغاز به کار مجلس و انتقال آن به بهارستان عدل مظفر تاریخ تأسیس مجلس است به خط کلهر با آب طلا بالای درب مجلس نصب شد.» این پلاک در درگیری‌های پس از مشروطه و جریان به توپ بستن مجلس آسیبی ندید و به تدریج مهم‌ترین عامل مشخصهٔ مجلس شناخته شد. در دوره پهلوی اول به دلیل تضادی که رضاخان با قاجاریه داشت، عدل مظفر را از سر در مجلس به زیر آوردند. اما در ۱۹ آبان ۱۳۲۰ به جای نخست خود بازگشت تا شاهد زنده حوادثی باشد که تا سال ۱۳۵۷ بر مجلس رفت[/caption]
[caption id="attachment_200706" align="aligncenter" width="300"]
در روزهای نخستین بعد از انقلاب ۱۳۵۷ این پلاک را همراه دو شیر از سر در مجلس پایین آورده شد و پشت مجلس رها شد | عبدالحسین حایری نخستین رئیس کتابخانه پس از انقلاب دربارهٔ پیدا شدن این پلاک گفت: اوایل سال ۱۳۵۸ خبردار شدیم مجسمه شیرها به همراه این پلاک پشت ساختمان مجلس رها شده‌اند. عدل مظفر شکسته شده بود. من و همکارانم تکه‌های آن را جمع‌آوری کردیم و آنها را به مخزن کتابخانه مجلس انتقال دادیم. پس از راه‌اندازی موزه مجلس این پلاک به عنوان یکی از یادگارهای مشروطه بازسازی شد و تکه‌های آن پس از ترمیم در یک قاب کنار هم جای گرفتند[/caption]
نظر شما