برای کودکان بمب انرژی است، آغاز سفر، دست تکان دادن‌ها از پنجره و دویدن در راهرو واگن‌ها، نشستن روی تخت خواب‌های طبقه دوم و پرت کردن بالشت‌ها از این تخت‌خواب به آن تخت‌خواب.

برای سربازها، کوله باری از خستگی که زودتر برسند به خانه گرم یا اینکه خانه را به سمت پادگان ترک کنند تا زودتر چوب خط سربازی تمام شود.

برای زنان و مردان جوان خداحافظی است با خانواده و بازگشتن به سمت زندگی مستقل در شهری دیگر، با دلتنگی برای شهری که وطن است، با غذاهای یخ زده در چمدان که تا چند وقتی بوی خانه مادری را زنده نگه می‌دارد، یا پایان خستگی و دویدن برای رسیدن و غرق شدن در بوی تر و تازه خانه مادری.

شاید هم که آغاز یا انجام سفری است ماجراجویانه، یک تجربه جدید.

همه این آدم‌ها اگر مبدا یا مقصدشان تهران باشد با ساختمان مرمری سفید راه آهن تهران خاطره دارند، ساختمانی با سقف بلند و پله‌هایی کوتاه بیدارِ بیدار است حتی در دل شب‌های تاریک تهران.

خاطرات جمع شده در چمدان ایستگاره راه آهن تهران را اگر حسابی به هم بریزید در لایه‌های زیرین خاطرات آدم‌های متفاوت‌تری هم وجود دارد، کوله بار سربازان جنگ، لهستانی‌های مهاجر که از دست نازی‌ها به ایران مهاجرت کردند و نیروهای متفقین که یادآور روزهای تلخی در ایران هستند.

۲۳ مهر ۱۳۰۶  اولین کلنگ راه آهن سراسری ایران زده‌ می‌شود، راه آهنی که قرار است در ۴۰ ساعت بندر ترکمن را به بندر شاپور آن زمان و بندر امام خمینی اکنون وصل کند.

محل ایستگاه تهران در جایی خارج از حصار ناصری انتخاب می‌شود در جایی که ۹۰ سال پیش به میدان راه آهن مشهور نبوده اما امروز همه آن را با این نام می‌شناسند.

«اگر در مرکز اسناد مجلس کلمه راه آهن را جستجو کنید ۷۰ درصد مدارک، مربوط به شکایت مالکان از دولت بابت تصرف زمین‌هایشان است که ۹۰ درصد این شکایت‌ها در ارتباط با ایستگاه راه آهن تهران است، در میان اسامی شاکیان نام‌هایی همانند غلامرضا تختی نیز دیده می‌شود.»
 

لوگو ایستگاه راه آهن[/caption]

این توضیحات «محمد محسنیان» پژوهشگر تاریخ راه آهن و راهنمای تورهای قطار گردشگری است. او ادامه می‌دهد: «ایستگاه راه آهن تهران ۱۷۰ هکتار وسعت دارد. می‌گویند ولادیسلاو ولادیسلاوویچ گارادیتسکیی اکراینی معمار آن بوده اما شک و شبهه در مورد این مساله زیاد است و به نظر می‌آید او معمار ایستگاه دیگری بوده باشد. معروف است که آلمانی‌ها راه آهن ایران را ساختند اما چنین نیست پیمانکار اصلی راه آهن یک شرکت سوئیسی است. شرکت‌های آلمانی پیمانکاران درجه دو این پروژه بوده‌اند. بنای ایستگاه راه آهن تهران را نیز یک دانمارکی ساخته است.

معمار ساختمان دیگری که در ضلغ غربی میدان است و در گذشته در دوره‌ای ساختمان اداری راه آهن به شمار می‌رفته طاهرزاده بهزاد است. آرم راه آهن که دو بال صاف در یک لوزی است را هم فردریک تالبرگ هنرمند سوئدی که کتاب ملانصرالدین و موش و گربه را تصویرسازی کرده طراحی کرده است.»

بعد از آغاز فرآیند ساخت راه آهن در سال ۱۳۱۵ راه آهن شمال و در سال ۱۳۱۷ راه آهن سراسری کشور با وسعت ۱۳۹۴ کیلومتر که بندرترکمن را به بندر امام خمینی می‌رساند، افتتاح می‌شود.

ایستگاه تهران در همین زمان با  ۴ سکو آغاز به کار می‌کند و اولین قطار با لوکوموتیو بخار به خط ۲ ایستگاه راه آهن تهران وارد می‌شود.

 

سکو 1 و 2 ایستگاه راه آهن تهران | عکس: آیسان زرفام[/caption]

 

راه آهن در دستان متفقین

محسنیان توضیح می‌دهد: «۳ شهریور ۱۳۲۰ ایران اشغال می‌شود، به خاطر حمله هیتلر به لهستان، متفقین خطر حمله به روسیه را احساس می‌کنند و با بهانه باز کردن «پرشین کریدور» برای رساندن کمک به روسیه ایران را اشغال می‌کنند.

یک راه آهن تازه و تمیز اشغال می‌شود و در طی ۴ سال اینقدر توسط متفقین از آن استفاده می‌شود که فرسوده و تجهیزات آن آسیب می‌بیند، راه آهن ایران برای ارتش ایران تعرفه یک سوم بها داشته‌است به همین بهانه متفقین هزینه حمل و نقل‌هایشان با همین تعرفه حساب می‌کنند و حتی همان را هم در نهایت پرداخت نمی‌کنند.

آمریکا در زمان اشغال ۳۰ هزار نیرو به ایران نیرو وارد کرده بود که از جمع شدن دود لوکومتیوهای بخار در تونل‌های طولانی گلایه می‌کردند به همین خاطر امریکا  ۹۰ لوکومتیو دیزلی به ایران می‌فرستد اما همه را بعد از جنگ به کشورش باز می‌گرداند.»

اشغال تمام می‌شود در سال ۱۳۲۶ جشن مفصل و نمایشگاهی برای راه آهن برگزار می‌کنند و آنجا در محل اولین کلنگ راه آهن سراسری ایران در ایستگاه تهران ستونی ساخته‌ می‌شود، این  ستون را تالبرگ طراحی می‌کند، در این ستون یادبود سنگ و مس به کار رفته و هنوز در میان سکو ۳ و ۴ ایستگاه راه آهن تهران دیده‌ می‌شود. در دو طرف این ستون بر روی زمین دو دایره سیمانی وجود دارد که بر روی یکی از آنها عدد ۴۶۴ (فاصله تا ایستگاه بندر ترکمن به کیلومتر) و بر روی دیگری عدد ۹۲۸ (فاصله تا بندر امام) را نشان می‌دهد.
 

ستونی که محل اولین کلنگ راه آهن ایران را نشان می‌دهد | عکس : آیسان زرفام[/caption]

 

لوکومتیوی که تاریخی می‌شود

«سال ۳۵ امریکا به ایران وام می‌دهد و ایران ایران لوکومتیو دیزلی می‌خرد و جایگزین لوکومتیو بخار می‌کند، برخی از این لوکومتیوها که در دهه ۴۰ وارد ایران شده‌اند هنوز در خطوط مختلف استفاده می‌شوند.

بعدها همه لوکومتیوهای بخار اوراق می‌شوند و فقط ۳ لوکومتیو می‌ماند یکی در تبریز، دیگری در مشهد و یکی هم در تهران.»

لوکومتیوی با شماره منحصر بفرد ۵۱۰۳ ساخت شرکت کروپ آلکان لوکومتیو خوشبختی است که از اوراق‌های دسته جمعی در تهران جان سالم به در می‌برد اما اتفاق جالبی دیگری نیز می‌افتد. در آرشیو شرکت کروپ فیلمی از ساخت لوکومتیوهای بخار ایران بر جای مانده که مراحل ساخت یکی از این لوکومتیوها را نشان می‌دهد، شماره این لوکومتیو ۵۱۰۳ است!
 

لوکومتیو بخار به جای مانده در ایستگاه راه آهن تهران | عکس:آیسان زرفام[/caption]
 

لوکومتیو بخار به جای مانده در ایستگاه راه آهن تهران[/caption]

 

لوکومتیوران‌های بین‌المللی

محسنیان در مورد آموزش لوکومتیوران‌ها در ایران توضیح می‌دهد: «لوکوموتیوران‌ها در ابتدای کار از ۱۰ تا ۱۵ کشور مختلف از جمله عراق، هند و کشورهای اروپایی بودند اما از سال ۱۳۱۶-۱۳۱۵ اولین آموزشگاه لوکومتیورانی در تهران تاسیس می‌شود.»

 

سالن تشریفات

سالن تشریفات، پاویون یا سالن VIP ایستگاه راه آهن تهران در ضلع شرقی ساختمان بنا شده‌ است.

این سالن با دری زیبا و برنجی رنگ مستقیم به سکو مرتبط می‌شود. در ابتدای ساخت ایستگاه راه آهن تهران سالن تشریفات محل استفاده رضاخان و خانواده‌اش بوده و اکنون نیز به عنوان محلی برای استفاده مقامات و مهمانان ویژه‌ کاربرد دارد.
 

پاویون ایستگاه راه آهن تهران[/caption]
 

درب پاویون ایستگاه راه آهن تهران[/caption]