چمدان: سید احمد محیط طباطبایی مشاور سرپرست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری این مطلب را در نشست «قصه و یلدا» که به همت پژوهشکده مردم شناسی با همکاری پژوهشکده مطالعات اجتماعی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد مطرح کرد.

محیط طباطبایی، قصه را دارای منشاء واقعی دانست که در احساس، فکر و ذهن انسان شکل می‌گیرد و افزود: قصه مانند هر پدیده امروزی نیاز مردم است که باید برآورده شود.

او کاربرد دیگر رویکرد قصه را در سخن پیامبران دانست که از آن به ابزاری برای تبیین ایده‌هایشان استفاده می‌کرده‌اند و گفت: سخن گفتن به زبان قانون به آن اندازه که حرف زدن با زبان قصه باز خورد دارد کارایی ندارد.

مشاور سرپرست پژوهشگاه در ادامه به اهمیت قصه به جهت شناخت باورهای جامعه اشاره کرد و گفت: در یلدا قصه قوی‌تر از آیین دیگر نظیر مهرگان و نوروز نمایان می‌شود و محوریت یلدا در گرد آمدن است و این نه به معنای دور هم بودن تنهاست بلکه قصه گویی پایه اصلی آن است.

محیط طباطبایی با بیان اینکه انتقال میان نسلی با گفتن قصه صورت می‌گیرد گفت: قصه‌گویی راهی برای حفظ فرهنگ ایرانی است که یلدا بخشی از آن است و امروز متأسفانه قصه نگفتن پدر و مادر برای کودکان و نبود قصه‌گو در جامعه به یک ناهنجاری تبدیل شده است.

رونمایی یلدا و نوروز از اطلس مردم نگاری سرزمین

علیرضا حسن‌زاده رئیس پژوهشکده مردم شناسی یکی از برنامه‌های سال آینده این پژوهشکده را مطالعات مردم شناسی در مورد فرهنگ نشاط و شادمانی اعلام کرد و گفت: اسفند ماه امسال بخش دوم یلدا و نوروز از اطلس مردم نگاری سرزمین رونمایی خواهد شد.

او با اشاره به عمومی شدن فرهنگ شب یلدا و پیوند آن با فرهنگ رسانه (شبکه‌های اجتماعی)، یلدا را یکی از نشانه ثبات فرهنگ ایرانیان در چشم انداز میراث فرهنگی و آیینی دانست.

ردپای ایزد گیاهان در خوراکی‌های شب یلدا

آمنه جاوید محقق دیگر سخنران این نشست با اشاره به خوردن میوه‌ها و تنقلات مختلف در مراسم شب یلدا به تشریح نشانه‌ها و کارآیی هر یک پرداخت و گفت: ردپای ایزد گیاهان در خوراکی‌های شب یلدا موجود است.

او در ادامه با اشاره به اینکه جامعه روستایی بیشتر از شهرنشینان نگاهبان آیین‌ها و اسطوره‌ها هستند، تاریکی و سرما را بزرگترین ترس گذشتگان دانست و گفت: آیین شب یلدا وداع با خوراکی‌های خوشمزه و فصل گرما است.

قصه گویی ؛ پرورش ذهن ، مرور خاطرات و تقویت هویت ملی

سلیم سلیمی موید مدیر گروه اجتماعی پژوهشکده مردم شناسی نیز سخنانی را در مورد ریخت شناسی قصه‌های شب چله مطرح کرد و با اشاره به مبحث آفرینش و کیهان به تقسیم بندی قصه‌ها به زمینی و آسمانی و تشریح هر یک پرداخت.

او در ادامه به برخی موضوعات قصه‌های شب یلدا نظیر «جهان پس از مرگ»، «توجیه عدم دانش بشری »، «موجودات غیر واقعی»، «قهرمان‌ها»، «جانوران» و «وصل و هجران» اشاره کرد و قصه را موجب پرورش ذهن، مرور خاطرات و تقویت هویت ملی دانست.

بهروز وجدانی مولف و مترجم آثار موسیقایی در ادامه با اشاره به برخی از آیین‌های موسیقیایی استان‌های مختلف در شب یلدا با اشاره به اینکه در این شب با توجه به سردی هوا معمولا مردم در جمع‌های خانوادگی در منازل دور هم جمع می‌شوند گفت: در این شرایط نمی ‌وان انتظار اجرای موسیقی پرحجم مانند دهل و سرنا را داشت و نهایت افراد به حافظ خوانی و قصه گویی می‌پردازند.