چمدان: خانه عطاءالملک دهش نزدیک به دو دهه است جایگاه موزه آموزش و پرورش اصفهان است، اما در چند روز اخیر، تعطیلی آن موجب شده تا خبر تخریب ساختمان این موزه به سرعت در فضای مجازی منتشر و موجب تعجب دوستداران میراث فرهنگی شود. خبری با این مضمون که «آموزش و پرورش طی چند روز آینده قصد تخریب کامل این بنای منحصربه فرد تاریخی را دارد.» صحت و سقم قضیه را از رئیس مرکز تحقیقات معلمان اصفهان، مدیر موزه آموزش و  پرورش استان و مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان جویا شدیم.

شیرین مستغاثی در اصفهان زیبا نوشت: در خیابان تاریخی شمس آبادی، اندکی آن‌سوی چهارراه قصر  و در کوی دهش، سردر عمارتی نمایان است که با نام «مرکز تحقیقات معلمان اصفهان» شناخته می شود. با عبور از این ساختمان  به حیاطی می رسیم که باغچه های کوچک آن از عطر خوش گل سرخ در بهارانش حکایت دارند. ساختمان موزه آموزش و پرورش اصفهان که در حیاط پشتی مرکز تحقیقات معلمان واقع شده است، در ابتدا منزل مسکونی عطاءالملک دهش از شخصیت های اجتماعی اواخر دوره قاجار بوده است که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به مدرسه تبدیل شد و پس از بازسازی، از سال 1379 تا کنون موزه آموزش و پرورش بوده است.

خانه یک چهره مهم تاریخ اصفهان

عمارت تاریخی دهش با ظاهری بِسان قصری برآمده از قاجار، دارای دو طبقه است که به سبک دوره پهلوی اول بنا شده است و سرسرا و سالن‌های بزرگ و مجلل آن همراه با طاق‌ها و ستون‌های رفیع در قسمت ورودی بنا، نشان‌دهنده تلفیق هنر و معماری ایرانی و اروپایی در این بنای خاطره انگیز است. مجسمه عقاب سیاه رنگ در مقابل ورودی عمارت با سوراخی در بال که افسانه هایی را همراه داشته است نیز جزو خاطرات کودکانی است که روزگاری در این مکان با نام دبستان بعثت تحصیل کرده اند. پلکانی با کاشیکاری زیبا راه ارتباط با طبقه فوقانی است که در انتهای این پلکان، آیینه بزرگی جلوه می کند و سپس به طبقه فوقانی وارد می‌شویم که فضای داخلی آن با داشتن پنجره های چوبی و شیشه‌های رنگی تعبیه شده در آن نوری خیال‌انگیز و چشم نواز دارد. یکی از ویژگی های این عمارت که با کاشی کاری ها و گچبری های نفیس و پنجره های چوبی و شیشه های رنگی تزیین شده است کانال کشی در کف آن است تا رطوبت پی ساختمان و دیواره ها را به بیرون منتقل کند؛ ضمن اینکه به هیچ گونه وسیله گرمایشی یا سرمایشی نیاز نداشته و با وجود دیوارهای پهن و با ضخامت و سقف بلند و مرتفع چوبی همواره از هوای مطبوعی برخوردار است. این ساختمان، منزل مسکونی فضل الله دهش ملقب به عطاءالملک دهش بوده است که اولین کارخانه مدرن اصفهان و اولین سیستم روشنایی عمومی را در اواخر دوران قاجار و اوایل دوران پهلوی در اصفهان پایه گذاری کرد. وی اردیبهشت سال ۱۲۴۰ خورشیدی در خانواده مرحوم حاج محمدحسین شیرازی یکی از تاجران سرشناس اصفهان متولد شد و در دوران ناصرالدین شاه برای ادامه تحصیل به هندوستان رفت و جرقه وارد کردن صنایع جدید به ایران در همان کشور در ذهنش زده شد. وی در سال 1306 نخستین تجهیزات کارخانه برق را از آلمان به اصفهان آورد و این تجهیزات در کوچه تلفنخانه واقع در خیابان سپه برپا شد  و اولین چراغانی هم در عمارت چهلستون و عالی قاپو صورت گرفت. عطاءالملک دهش در تخت فولاد اصفهان مدفون است.  منزل عطاءالملک دهش بعد از انقلاب اسلامی به آموزش و پرورش واگذار شد و با نام دبستان بعثت به فعالیت خود ادامه داد، سپس در سال 1378 مرکز تحقیقات معلمان در حیاط سابق منزل دهش بنا شد و پیشنهاد طرح تبدیل عمارت دهش به موزه در سال 76 توسط مدیرکل وقت آموزش و پرورش اصفهان ارائه و  11 خرداد 1379 این موزه توسط وزیر آموزش و پرورش وقت افتتاح شد که سیر تحول آموزش و پرورش استان اصفهان را نمایش می دهد و اگرچه به لحاظ موضوع با فعالیت‌های صاحب خانه یعنی عطاءالملک دهش همخوانی نداشت، اما موجب حفظ و احیای این خانه شد و نام دهش را دوباره زنده کرد.

 دوربین مداربسته، نه تخریب!

رئیس مرکز تحقیقات معلمان اصفهان ضمن ابراز تاسف از گسترش شایعه تخریب موزه، آن را کاملا بی‌اساس خوانده و می‌گوید: «ما درحال راه اندازی دوربین های مداربسته در ساختمان موزه آموزش و پرورش هستیم، نه تخریب آن! یعنی آنقدر فضا وحشتناک و وخیم است که اگر من بخواهم دوربین مداربسته در موزه قرار دهم آن را با عنوان تخریب نشر می دهند!»  علیرضا علمدارافزود: «این موضوع شایسته تقدیر است نه عاملی برای گسترش نشر اکاذیب درباره تخریب! کدام آدم بی منطقی بدون تحقیق مطلبی را در فضای مجازی نشر می دهد! من متعجبم که تا این اندازه فضای دروغ گسترده شده که حتی به مردم مهلت تحلیل نیز داده نمی شود.»

ماجرای ساختمان نیمه مخروبه

مدیر موزه آموزش و  پرورش استان اصفهان نیز می‌گوید: «موزه آموزش زیر نظر مرکز تحقیقات معلمان است که هردوی این مراکز درحال فعالیت هستند، اما از  روز دوشنبه هفته گذشته موزه آموزش و پرورش به دلیل نصب دوربین‌های مداربسته تعطیل شده و به زودی موزه مجددا به روی عموم باز خواهد شد.»راحیل محبی می‌افزاید: «خبری که درخصوص تخریب موزه منتشر شده صحیح نیست و شاید منظور از این خبر، بخشی است که در قسمت غربی ساختمان فعلی موزه آموزش و پرورش قرار گرفته و قسمتی از کتابخانه مرحوم دهش بوده که الان حالت نیمه مخروب دارد. متولی این بخش اداره‌کل آموزش و پرورش استان است که الان درخصوص این ساختمان نیز نه تخریبی در کار است و نه تا کنون اقدامی برای ساخت آن انجام شده و همچنان به حالت نیمه مخروبه  رها شده است.»

ثبت خانه دهش در فهرست میراث ملی

مدیر اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان اظهار می کند: «ساختمانی که به موزه آموزش و پرورش اصفهان تعلق دارد در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده و هیچ تخریبی نمی‌تواند درباره آن رخ دهد و اداره‌کل آموزش و پرورش استان اصفهان همواره در حفاظت از این موزه همکاری بسیارخوبی با اداره کل میراث فرهنگی استان داشته است.»فریدون اللهیاری ادامه می دهد: «هرگونه اقدام مرمتی در بناهای ثبت شده در فهرست میراث ملی نیز با ارائه طرح و تصویب اداره میراث فرهنگی انجام می شود که درخصوص موزه آموزش و پرورش نیز به همین صورت است و طرح هر مرمت یا هر اقدامی که نیازمند مداخله در بناست باید با هماهنگی اداره کل میراث فرهنگی انجام شود.» اللهیاری درباره ساختمان نیمه مخروبه ای که در ضلع غربی ساختمان موزه آموزش و پرورش اصفهان قرار دارد می گوید: «حتی اگر این شایعه درخصوص ساختمان کناری این موزه باشد حتما هرنوع اقدامی درخصوص آن باید با هماهنگی اداره کل میراث فرهنگی انجام شود چرا که در حریم یک بنای ثبتی قرار دارد و اگر واجد ارزش باشد که باید حفظ شود و اگر واجد ارزش نبوده و قصد بر آن باشد که به جای آن مستحدثاتی ساخته شود طرح آن نیز باید با هماهنگی ادره‌کل میراث فرهنگی انجام شود.»به هر روی موزه آموزش و پرورش اصفهان با تمهیدات حفاظتی و امنیتی بیشتر  از جمله دوربین های مداربسته زیرنظر مرکز تحقیقات معلمان به فعالیت خود ادامه داده و پذیرای بازدیدکنندگان خواهد بود؛ اما در این میان، اگرچه اتفاقات ناخوشایند درخصوص تخریب میراث فرهنگی و تاریخی در اصفهان، حساسیت دوستداران میراث فرهنگی را بیش از پیش برانگیخته است،  اما لزوم تحلیل یک خبر  و آگاهی از صحت آن برای نشر  اهمیت بسیاری دارد.

[related-post id="194114"]