چمدان: مائده سلیمی دانشجوی دکتری بوم شناسی زراعی دانشگاه فردوسی مشهد ، این مطلب را در نشست تخصصی «میراث کشاورزی» که به همت گروه باغ و منظر پژوهشکده بنا ها و بافت های تاریخی - فرهنگی پژوهشگاه برگزار شد مطرح کرد .

وی با اشاره به نظام های میراث کشاورزی ،شرایط محیطی و اقلیمی را از مهمترین عوامل شکل دهنده میراث کشاورزی ایران دانست که تفاوت ها و شباهت هایی با یکدیگر دارند .

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری،مدیر برنامه مردمی کردن تحقیقات کشاورزی در موسسه توسعه پایدار و محیط زیست (سنستا) افزود :نظام های میراث کشاورزی ایران در یک قلمرو وسیع تر از مرز های جغرافیایی یک روستا مفهوم پیدا می کنند و درون خودتنوع و ریز اقلیم های متنوعی دارند .

به گفته این پژوهشگر ، تأمین حاکمیت غذایی و امنیت غذایی یک اصل جدایی ناپذیر از میراث کشاورزی ایران است و دانش و فناوری های به کار گرفته شده در نظام های میراث کشاورزی ایران حاصل آزمون و خطا و تجربه هزاران ساله نیاکان ما است که نمونه ای پایدار از کشاورزی هستند .

سلیمی تصریح کرد :تمام میراث های کشاورزی ایران نمونه ای از کشاورزی اگرواکولوژیک (استفاده حداقل از مواد شیمیایی ) هستند که کمترین نیاز را به ورود نهاده از خارج مزرعه دارند .

او گفت :برای حفاظت از میراث کشاورزی ایران نیاز داریم تا راهبردهای در زمینه حفاظت پویا و حمایت از تولیدات کشاورزان خانگی با توجه به اهمیت آها در زمینه تولید مواد غذایی صورت گیرد .

این پژوهشگر ، در ادامه به معرفی منظر کشاورزی 8 روستا انبوه ، بلبر ، چاله سنبک ، قصر قند ، گشت رودخان ، قرجه ، گورزین و هلیله در قالب طرح «شناخت الگوهای منظری میراث کشاورزی ایران » و بیان برخی از ویژگی های آنها شامل شیوه های معیشت ، نظام دامداری ، تنوع زیستی کشاورزی ، شیوه های تعاون و همیاری ، اجرای مراسم و ... در این روستاها پرداخت .

منظر میراث کشاورزی ؛ تعاملی پویا بین انسان و طبیعت

خدیجه کاترین رضوی دکتری توسعه روستایی از دانشگاه سوربن فرانسه و مدیر عامل موسسه توسعه پایدار و محیط زیست(سنستا) و مجری طرح «شناخت الگوهای منظری میراث کشاورزی ایران » که با هدایت پژوهشکده بناها و بافت های تاریخی - فرهنگی صورت گرفته دیگر سخنران این نشست بود که به بیان مواردی در خصوص «منظر میراث کشاورزی ؛ تعاملی پویا بین انسان و طبیعت »پرداخت .

او گفت : با گذشت یک سال و نیم از پیشنهاد اجرای این طرح توسط پژوهشکده امیدوارم با اجرای آن میراث کشاورزی ایران که در طول سالها ی گذشته آسیب دیده با همکاری استان های و گروه های مرتبط پویا شود .

رضوی تصریح کرد : پایه کشاورزی باید سنتهایی باشد که آن را امروز «فناوری های علمی هزاران سال آزمون خطا شده» می نامیم و نباید آنها را کنار بگذاریم تا بتوانیم حرمت کشاورزی را بازگردانیم .

به گفته این پژوهشگر ، سنت کشاورزی ما در گذشته تنها کشاورزی خاص نبوده بلکه با تجربیاتی همراه بوده که کشاورزان از آن بهره می برده اند .

کشاورزی های سنتی و خانوادگی

پرویز کوه افکن دکترای تخصصی اکولوژی زمین از دانشگاه علوم و تکنیک مون پلیه، فرانسه و بنیانگذار میراث کشاورزی جهانی و از بنیانگذاران ارشد حفاظت و مدیریت نظامهای ارزشمند میراث کشاورزی جهان (GIAHS)، دیگر سخنران این نشست به ارایه سخنرانی خود را با عنوان «کشاورزی های سنتی و خانوادگی » پرداخت .

او گفت : منابع کشاورزی اغلب کشور هایی که دارای کشاورزی سنتی و تاریخی بوده اند اعم از ژنتیک ، گیاه ، حیوان ، حشرات و ... از منابع خیلی مهم و ثروت های بزرگ دنیا به حساب می آید .

وی با بیان این نکته که با صنعتی شدن کشاورزی اکثر این منابع به دلیل استفاده های غلط از بین رفته اند خاطرنشان کرد : همزمان با این تغییر با وجود اینکه تولیدات سه برابر بالا رفته در مجموع اثر کشاورزی در محیط زیست ،فرهنگ، ارزش غذا و محتوای آن منفی بوده است .

این پژوهشگر افزود: از سال 1992 حرکت توسعه پایدار به سمت متعادل شدن کشاورزی آغاز و تلاش ها برای ایجاد توازن و تقلیل اثرات منفی آن بر محیط زیست و... جدی گرفته شد.

وی با اشاره به این نکته که از سال 1992 تا 2012 به عنوان مسئول توسعه پایدار سازمان فائو با همکاری کارشناسان این حوزه با کشورهای زیادی درتماس بوده ایم و کنفرانس های ملی و بین المللی زیادی در خصوص کشاورزی پایدار و توسعه روستایی برگزار کرده ایم تصریح کرد : همواره برای احیای کشاورزی سنتی در تلاش هستیم .

بنیانگذار میراث کشاورزی جهانی گفت : همواره سیاست های کشاورزی دنیابا این عنوان که به غذای بیشتری نیاز است تولید را بالا برده اند که اثرآن برروی منابع طبیعی و خاک زیاد بوده و سیستم کشاورزی را به هم زده است.

وی تصریح کرد : این عوامل تضادی بین کشاورزی صنعتی و سنتی (خانوادگی ) به وجود آورده که به ضرر کشاورزان خرده پا است زیرا که آنها قدرت سیاسی و مالی ندارند و تصمیم گیرنده نیستند و قدرت دست افرادی است که تنها به بالا بردن تولید می اندیشند .

این دانش آموختۀ کارشناسی ارشد اکولوژی عمومی از دانشگاه تهران ،در تعریف کشاورزی خانوادگی گفت : در این نوع کشاورزی 50درصد نیروی کار خانواده است و 50درصد غذای آنها از این طریق أمین می شود به نحوی که زنان و مردان در کنار هم کار می کنند و از نظر اقتصادی اجتماعی و محیط زیستی همزمان تحولی ایجاد می کنند .

کوه افکن ،کشاورزی های خانوادگی را خرده پا دانست که حداکثر 2هکتار را در تملک دارند ولی به دلیل پیچیدگی نوع برداشتی که دارند توانسته اند خود کفا باشند .

او گفت :این خودکفایی تا دهه های اخیر که مسائل اقتصادی حاد تر شده ادامه داشت تا آنجا که کشاورزان ناگزیر به ترک کارشان شده و فرزندان آنها به دانشگاه رفته اند و ارزش های غیر کشاورزی و شهری را آموخته اند و دیگر علاقه ای به خاک ندارند .

وی بااشاره به بی توجهی دولت ها به کشاورزی خرده پا تصریح کرد :اگر بتوانیم کشاورزی های خرده پا را پایدار کنیم 70درصد دنیا را پایدار کرده کرده ایم .

او در ادامه با بیان رتبه هایی برای میراث جهانی کشاورزی گفت :دولت های بزرگ دنیا مانند چین حفظ میراث های ملی کشاورزی را برای خودشان الگو قرار داده اند و امیدوارم روزی برسد که ما هم بتوانیم میراث های ملی کشاورزی ایران و در نهایت میراث های بین المللی کشاورزی مان را ثبت و احیا کنیم .