پس از آنکه در سال 1395 قلعه سردار در نقشه جامع شهری به عنوان بافت فرهنگی - تاریخی تعریف شد، موضوع تهاتر در اولویت برنامه‌های ستاد بازآفرینی این شهرستان قرار گرفت. از این رو فرماندار بوکان خبر داد که در ستاد بازآفرینی بوکان تصمیم گرفته شد که مقدمات اداری واگذاری، مرمت، بازسازی و تحویل این اثر مهم تاریخی به اداره میراث فرهنگی فراهم شود.
وی با قدردانی از فرماندهی سپاه شهدای آذربایجان غربی به جهت موافقت و تهاتر زمین و واگذاری قلعه سردار به میراث فرهنگی افزود: امیدواریم پس از واگذاری قطعه زمین پیشنهادی به سپاه پاسداران، اداره کل میراث فرهنگی استان هر چه سریعتر وضعیت قلعه سردار را به حالت قبلی خود بازگرداند.
قلعه سردار یا اَرگ بوکان (به کردی: قەڵای سەرداری بۆکان) در سده نوزدهم میلادی و در سال ۱۸۶۸ م/ ۱۲۴۷ خورشیدی توسط عزیزخان مکری سردارکل عساکر منصوره و فرمانده کل قوای ایران در حکومت ناصرالدین شاه قاجار بنا شده است.
[caption id="attachment_192591" align="aligncenter" width="200"]
سردار عزیزخان مکری[/caption]
عزیزخان مکری بانی این قلعه برای تسلط بر عشایر و کردهای مکری این بنا را ساخته بود. بخش‌های دیگر این ساختمان توسط فرزندان و نوادگان او تکمیل و گسترش یافته است. این ساختمان روی تپهٔ تاریخی بنا نهاده شده است که در طول زمان مکانی برای اجرای سیاست‌های دولت‌ها بوده و کُردهای دارای مقام عالی در حکومت‌های وقت از آن به عنوان یک مرکز حکومتی استفاده می‌کردند و بین عشایر و طوایف کُرد این قلعه از اعتبار خاصی در مناطق کردنشین ایران برخوردار بوده است. ارتفاع این ارگ از سطح زمین ۱۳ تا ۱۵ متر و طول آن ۳۰ متر است.
[caption id="attachment_192590" align="aligncenter" width="960"]
قلعه سردار مربوط به سال ۱۳۰۰ و همچنین مقر سردارعزیزخان[/caption]
قلعه سردار در گذشته‌های دور برای سکونت و به عنوان مرکز حکومتی مورد استفاده قرار می‌گرفت. در فاصله سال‌های ۱۳۲۵ تا ۱۳۵۱ از ساختمان قلعه به عنوان شهربانی، اداره پست و مدرسه استفاده می‌شد. در سال ۱۳۲۸ این بنا تبدیل به مدرسه شده و طنین صدای زنگ مدرسه در آن به صدا درآمد که هم‌اکنون این زنگ تاریخی توسط میراث فرهنگی بوکان نگهداری می‌شود. در سال‌های اولیه انقلاب اسلامی (۱۳۵۷ تا ۱۳۶۱) ساختمان قلعه ویران شد و اکنون از تپه به عنوان پایگاه مقاومت بسیج استفاده می‌شود. تپه قلعه سردار با توجه به اینکه بیش از ۱۷۰ سال قدمت دارد در سال ۱۳۴۷ شمسی با شماره ثبت ۵۷۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
سال‌ها است که این تپه و قلعه در معرض نابودی و ساخت و ساز قرار گرفته است تا آنجا که به دلیل همین ساخت و سازهای غیرقانونی فعالان میراث فرهنگی در سال‌های گذشته با ارسال نامه به مراکز ذی صلاح نسبت به این تخریب‌ها هشدار دادند. اینک بار دیگر خبر می‌رسد که در عرصه و حریم این تپه تاریخی مجوز ساخت و ساز صادر شده است آن هم از سوی شهرداری و میراث فرهنگی؟!
در این زمینه براساس مستنداتی که در اختیار زریان موکریان یکی از پایگاه‌های خبری محلی قرار گرفته است سال 89 مدیرکل وقت میراث فرهنگی آذربایجان غربی با استناد به تصرفات متعدد در عرصه تپه قلعه سردار به وکیل مالکان ملک مورد نظر اعلام می کند «اقدامات مالکانه آنها در ملکشان بلامانع است». باز این اداره کل در نامه‌ای در سال 96، ضمن موافقت با ساخت وساز در این ملک برای آن سه شرط تعیین می‌کند: حداکثر ارتفاع مجاز جهت ساخت و ساز هفت متر و نیم است. نمای ساختمان باید با مصالح آجری طراحی و به تایید شورای فنی این اداره برسد و صدور پایان کار منوط به تایید این اداره کل مبنی بر رعایت بندهای فوق است.
شهرداری بوکان در پروانه احداث بنا در این ملک که در بهار سال 97 صادر شده است با توجه به قرار گرفتن ملک در محدوده قلعه سردار، صدور هرگونه مجوز را منوط به مشخص شدن وضعیت ملک می‌کند. متعاقبا، مدیر شهرسازی و معماری اداره کل راه و شهرسازی آذربایجان غربی در پاسخ به استعلام شهردار بوکان درخصوص کاربری این زمین اعلام می‌کند که در طرح تفصیلی سال 83 کاربری آن «سبز، ورزشی و بهداشتی» بوده است اما در طرح جامعه شهری مصوب سال 95 کاربری این محل تجاری و خدماتی است و رعایت مقررات طرح جامع و مفاد نامه اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری در صدور پروانه الزامی است.
به گزارش چمدان، 28 تیرماه امسال بود که کاوش‌ها و لایه نگاری‌ها در حریم قلعه سردار بوکان آغاز شد و منجر به کشف هفت مرحله سکونت در دوره‌های مختلف باستان شناسی در این تپه شد. با کاوش‌های صورت گرفته مشخص شد محوطه یاد شده در دوره مفرغ میانی مسکونی شده بود و زندگی در آن تا پایان عصر آهن (حدود ۴۵۰۰ سال پیش تا حدود ۳۰۰۰ سال پیش) ادامه داشته و در دوره قاجار، ارگ حکومتی سرداران مکری روی این محوطه شکل گرفته بوده و مشخص نیست چگونه وقتی فرماندار بوکان در حال آزادسازی بنا است و از سویی باستان شناسان بر کشف یافته‌هایی از دوره مانایی و عصر مفرغ تا دوره قاجار تأکید می‌کنند چنین مجوزی صادر شده است؟
خبرنگار چمدان برای پیگیری بیشتر در این زمینه با مالک بنا تماس می‌گیرد اما او حاضر به گفت و گو نیست. اما فعالان میراث فرهنگی بوکان به خبرنگار چمدان اطلاع داده‌اند که شهرداری به مالک اعلام کرده که برابر زمین به وی ملکی داده می‌شود و او هم ساخت و ساز را متوقف کند اما ظاهراً مالک حاضر نیست ملک را به این قیمت بفروشد. اینک ضروری است میراث فرهنگی به شهرداری کمک کند تا ملک را از مالک بخرند.
همچنین رحیمی رئیس اداره میراث فرهنگی بوکان در پاسخ به این پرسش که چگونه در یک تپه باستانی که باستان‌شناسان هم برتاریخی بودن آن صحه گذاشته‌اند چنین مجوزی آن هم از سوی سازمان متولی حفظ آثار تاریخی صادر شده است؟، می‌گوید: «این مجوز نه روی عرصه بلکه در حریم درجه یک صادر شده است. از سویی ملک ثبتی و در اختیار مالک حقیقی است و مجوزها پیش از لایه‌نگاری‌های باستان‌شناسی انجام شده است و مالک هم فقط شناژ خوابیده را زده و اکنون ساخت و ساز متوقف است تا با حضور اعضای شورای شهر، شهرداری، فرمانداری و میراث فرهنگی تصمیم نهایی گرفته شود.»
وی در خصوص ترغیب مدیران شهری به خرید ملک و آزادسازی آن جهت حفظ یک تپه باستانی ارزشمند اظهار می‌کند: تصمیمات نهایی هنوز گرفته نشده و به زودی پس از برگزاری جلسه با مسوولان ذی ربط و ذی صلاح نتیجه اعلام خواهد شد.
[caption id="attachment_192595" align="aligncenter" width="800"]
کاوش‌های باستان شناسی قلعه سردار[/caption]
[caption id="attachment_192600" align="aligncenter" width="607"]
ساخت و ساز غیر قانونی در قلعه سردار بوکان[/caption]
نظر شما